Beoordeeld door

Catherine Martens

Hormoondeskundige & oprichter Care for Women

Wat zijn hormonen?

Hormonen zijn stofjes in je lichaam die zorgen voor allerlei processen. Ze regelen onder andere je energie, stemming en stofwisseling. Niet alleen je eierstokken, maar ook andere organen spelen daarbij een belangrijke rol.

Je schildklier bepaalt bijvoorbeeld hoe snel je energie verbrandt. Werkt die te langzaam of te snel, dan merk je dat aan je gewicht of energie. Je alvleesklier houdt je bloedsuiker stabiel, belangrijk voor je energie en hormoonbalans. Je bijnieren maken stresshormonen aan, zoals cortisol. Bij langdurige stress kunnen die uit balans raken, wat invloed heeft op al je hormonen.

Alles werkt samen. Een verandering van hormonen in het ene orgaan, bijvoorbeeld je eierstokken, kan effect hebben op de rest van je hormoonsysteem. Vergelijk het met een orkest met verschillende instrumenten. Als de violen een ander muziekstuk gaan spelen, dan heeft dat effect op het hele orkest. Je zwangerschap is een echte achtbaan voor je hormonen. Dat heeft effect op al je hormonen en je hele lichaam.

Wat doen zwangerschapshormonen?

Tijdens je zwangerschap verandert je hormoonhuishouding flink. Dat is nodig om je baby te laten groeien en je lichaam klaar te maken voor de bevalling. De verandering van je hormonen kunnen ook klachten veroorzaken, zoals misselijkheid, duizeligheid, stemmingswisselingen, gevoelige borsten en cravings. Ook kunnen ze invloed hebben op andere hormonen in je lichaam.

Deze zwangerschapshormonen spelen een belangrijke rol

Er zijn een paar belangrijke hormonen die veel invloed hebben op je lichaam in de periode dat je zwanger bent én erna. We lichten ze hieronder uit.

• HCG
• HPL
• Oestrogeen
• Progesteron
• Oxytocine
• Prolactine
• Relaxine

HCG (zwangerschapshormoon)

Het hCG-hormoon wordt al heel vroeg in je zwangerschap aangemaakt. . Nadat de bevruchte eicel zich innestelt in jouw baarmoeder, stijgt dit hormoon heel snel. Het zorgt ervoor dat je menstruatie stopt en je lichaam zich klaarmaakt voor de groei van je baby. hCG is ook de reden dat je een positieve zwangerschapstest hebt, omdat de hoeveelheid van dit hormoon gemeten wordt en zorgt voor de twee streepjes op de test als je er genoeg van in je urine hebt zitten.

Minder leuk: het is vaak de boosdoener achter (ochtend)misselijkheid. Ook vermoeidheid, hoofdpijn, vaak plassen, gevoelige borsten, duizeligheid en stemmingswisselingen worden (deels) veroorzaakt door hCG.

HPL

Het hormoon Humaan Placentair Lactogeen (HPL) is misschien niet zo bekend, maar wel een belangrijk zwangerschapshormoon. Samen met progesteron en hCG zorgt HPL ervoor dat je lichaam het embryo niet afstoot. Ook helpt HPL je baby groeien en speelt het een rol bij de verwerking van suikers in je lichaam.

Verder remt dit hormoon - samen met een paar andere - de werking van het hormoon prolactine tijdens de zwangerschap. Prolactine zorgt voor het op gang brengen van de borstvoeding. Na je bevalling verdwijnt HPL snel uit je lichaam, zodat prolactine aan het werk kan gaan.

Oestrogeen

Oestrogeen is hét vrouwelijke hormoon en ken je vast wel. Dankzij dit hormoon ben je van meisje uitgegroeid tot vrouw. Het speelt een grote rol bij de ontwikkeling van je borsten, je vrouwelijke vormen en het begin van je menstruatie. Ook helpt oestrogeen om je menstruatiecyclus goed te laten verlopen. Maar oestrogeen heeft nog veel meer functies in je lichaam. Zo zorgt het voor elasticiteit van je vaten en je huid, heeft het invloed op verschillende processen in je hersenen (o.a. stemmingscentrum, temperatuurcentrum) en speelt het een belangrijke rol bij het beschermen van je botten.

Tijdens je zwangerschap speelt oestrogeen een belangrijke rol. Het helpt bij de bevruchting, zorgt ervoor dat je baarmoederslijmvlies klaar is voor de innesteling en maakt je lichaam soepeler, zodat je baby genoeg ruimte heeft om te groeien.

Dit hormoon kan ook best wel wat zwangerschapskwaaltjes met zich meebrengen. Denk aan stemmingswisselingen, misselijkheid, striae, spataderen, zwangerschapsmasker, meer trek in eten én vaak wat minder zin in seks. . En wist je dat zelfs zo’n 35% van de zwangeren opvliegers heeft?

Progesteron

Samen met oestrogeen regelt progesteron je menstruatiecyclus. Progesteron heeft daarbij nog een aantal andere functies. Zo heeft progesteron o.a. een kalmerend effect op je lichaam. Daling van progesteron kan daarom effect hebben op je slaapkwaliteit. Ook progesteron is belangrijk voor je botten en bovendien heeft progesteron effect op de werking van je schildklier. Tijdens je zwangerschap verandert het in een echte ‘beschermengel’ voor je baby. Zo zorgt progesteron ervoor dat je baarmoederwand stevig en gezond blijft, en voorkomt het dat je lichaam het embryo afstoot. Ook helpt progesteron bij de vorming van de slijmprop, die als een soort schild werkt om je baby te beschermen tegen invloeden van buitenaf.

Daarnaast speelt dit hormoon een rol bij de voeding van je baby. Zolang de placenta nog niet helemaal ontwikkeld is, zorgen speciale klieren in je baarmoederwand - gestimuleerd door progesteron - voor het eerste voedsel. Helaas kan dit hormoon ook minder leuke kwaaltjes veroorzaken, zoals vermoeidheid, duizeligheid, vaak plassen, spataderen, brandend maagzuur en zwangerschapsdementie.

Oxytocine

Oxytocine wordt ook wel het ‘knuffelhormoon’ of ‘liefdeshormoon’ genoemd. Dit hormoon speelt een belangrijke rol bij hechting en sociale verbinding. Het bevordert o.a. de band tussen jou en je kind. wordt ook wel het ‘knuffelhormoon’ genoemd. Maar het is meer dan dat. Het speelt namelijk ook een grote rol tijdens de zwangerschap. Net als prolactine is oxytocine belangrijk voor het geven van borstvoeding. Als je baby aan je tepel zuigt, zorgt oxytocine ervoor dat de melk toeschiet. Dit noemen we de toeschietreflex.

En oxytocine doet nog veel meer! Het helpt bij de bevruchting, zet de weeën in gang, vermindert het bloedverlies tijdens de bevalling en vermindert zelfs stress.

Prolactine

Prolactine bereidt je borsten voor op borstvoeding. Het zorgt ervoor dat je melkklieren groeien en klaar zijn om melk aan te maken. Je merkt dat je borsten groeien en je tepels veranderen doordat ze vaak groter en donkerder worden. Dit hormoon blijft ook na de bevalling actief als je borstvoeding geeft.

Relaxine

Tijdens je zwangerschap zorgt het hormoon relaxine ervoor dat de banden rond je gewrichten soepeler worden en je gewrichten zelf wat losser. Dat kan minder fijn uitpakken: je kunt rugpijn krijgen, last hebben van bekkeninstabiliteit of wat wiebelig gaan lopen. Ze zeggen niet voor niets als je zwanger bent: waggelen is het nieuwe lopen. Daar kun je dit hormoon dus de schuld van geven. Maar … relaxine heeft ook een groot voordeel. Doordat je bekken beweeglijker wordt, kan je baby straks gemakkelijker geboren worden. Dus uiteindelijk is het goed voor jou én je kind.

Wat merk je van al die hormonen?

Iedere vrouw reageert anders op zwangerschapshormonen. De een voelt zich fantastisch, de ander zit met wallen op de bank en huilt om alles. Dit zijn veelvoorkomende klachten:

• Stemmingswisselingen: van vrolijk naar verdrietig in een minuut.
• Vermoeidheid: je lichaam werkt keihard, ook al voel je dat niet altijd.
• Misselijkheid: vooral in het eerste trimester, door het HCG-hormoon.
• Gevoelige borsten: je borsten kunnen gespannen en pijnlijk aanvoelen.
• Sneller huilen of boos worden: je emoties kunnen sterker zijn dan normaal.
• Opvliegers: je krijgt het plotseling heel warm en begint te zweten.

Ik merk niet zoveel, is dat wel goed?

Merk jij niet zoveel van alle hormonen en twijfel je of dit wel goed is? Wees niet ongerust, want ook dat kan. De ene zwangere vrouw ervaart meer klachten dan de andere. Er zijn zelfs vrouwen die nauwelijks iets merken, los van hun groeiende buik en alle schopjes natuurlijk. Mocht je erg twijfelen of ongerust zijn, mag je natuurlijk altijd je verloskundige bellen.

Hormonen tijdens je bevalling

Tijdens de bevalling komt er een flinke dosis oxytocine vrij. Dat zorgt voor sterke weeën. Ook endorfine (een soort natuurlijke pijnstiller) wordt aangemaakt om je te helpen met de pijn. Adrenaline zorgt ervoor dat je extra kracht krijgt in het laatste stuk van de bevalling. Ook hierna blijft de adrenaline nog even aanwezig. Het is een ingewikkeld, maar magisch proces dat vanzelf zijn weg vindt.

En na de bevalling?

Na de geboorte verandert je hormoonspiegel opnieuw. De zwangerschapshormonen zakken, terwijl andere hormonen (zoals prolactine en oxytocine) blijven zorgen voor borstvoeding en de hechting met je baby. De daling van deze hormonen kan ook zorgen voor stemmingsklachten, zoals kraamtranen of, in sommige gevallen, een postnatale depressie of PMS/PMDD. Praat erover met je verloskundige, Care for Women specialiste, huisarts of iemand in je omgeving als je merkt dat je langere tijd somber bent of last blijft houden van andere klachten die je voor je zwangerschap niet had.

Lees ook: Zo herken je kraamtranen, postnatale depressie, PMS of PMDD

Wat kun je zelf doen?

Hormonen kun je niet stoppen, maar je kunt wel je leefstijl en leefwijze aanpassen en daarmee heel veel klachten zelf verminderen. Een speciaal programma volgen kan overigens ook, zoals het 12-wekenprogramma van VitalFem, waarbij je stap voor stap geholpen wordt om weer grip te krijgen op je hormonen. Ook kun je onderstaande tips proberen.

• Neem voldoende rust en slaap. Zo kan je lichaam goed herstellen.

• Eet gezond en regelmatig. Voeding is de brandstof voor je hormonen en heeft groot effect op je hormonale balans.

• Beweeg regelmatig (een korte wandeling kan al wonderen doen). Je endorfines gaan je helpen om je weer wat rustiger te voelen.

• Praat met je partner of een vriendin als je je rot voelt en zoek hulp als je merkt dat je je echt neerslachtig voelt. Blijf hier niet mee lopen, want er is goed iets aan te doen.

• Vraag hulp aan je verloskundige als je je zorgen maakt (bijvoorbeeld over de bevalling of het welzijn van je baby).

Pseudo-menstruatie bij meisjes door jouw hormonen

Wist je dat je pasgeboren meisje een soort ‘nepmenstruatie’ kan hebben? Dit wordt ook wel pseudo-menstruatie genoemd. Je ziet dan wat bloed in de luier van je baby zitten. Dit komt doordat ze tijdens de zwangerschap jouw hormonen via de placenta heeft meegekregen, en die zitten nog even in haar bloed na de geboorte. Deze ’nepmenstruatie’ kan in de eerste dagen na de bevalling voorkomen, maar komt niet bij alle babymeisjes voor.

Lees ook: Dit vertelt niemand je over je kraamweek

Hormonen zijn onmisbaar

Zwangerschapshormonen zijn soms vervelend, maar weet dat ze belangrijk werk doen. Ze helpen je baby groeien en beschermen hem, maken je lichaam klaar voor de bevalling en zorgen voor borstvoeding. Merk je dat je veel last hebt van emoties of lichamelijke klachten? Dat is erg vervelend. Weet dat je niet de enige bent. Wees juist nu extra lief voor jezelf en schakel hulp in als je veel last hebt, zodat je bijvoorbeeld wat vaker kunt rusten.

Wist je dat… als je zwanger bent je onder werktijd recht hebt op extra rustmomenten?

Persoonlijke verhalen, ervaringen & tips

Zowel op WIJ.nl als in magazine WIJ delen we regelmatig persoonlijke ervaringen over de invloed van hormonen, zoals de volgende verhalen:

• Journalist Karin Broeren vertelt in dit goudeerlijke artikel hoe zij zwangerschapshormonen ervaren heeft

• De zwangere Anne schreef deze blog en vergelijkt zwanger zijn met een achtbaan

• Cravings en vreetbuien: dit zijn jullie gekste cravings (en die hebben we op de redactie getest)

• De redactie tipt de beste films om een lekker potje bij te huilen als je zwanger bent

• Ontzwangeren: blogger Annette kreeg alle klachten die je kunt hebben

Bronnen: deverloskundige.nl, Care for Women

Ontdek meer tips en adviezen van deskundige Catherine Martens.