Spermakwaliteit

Spermakwaliteit

Sperma is het vloeistof dat vrijkomt als een man een zaadlozing heeft. Slechts 1 tot 3% van het sperma bestaat uit zaadcellen, wat afkomstig is van de teelballen. De ontwikkeling van zaadcellen tot de uiteindelijke zaadlozing duurt ongeveer 10 weken. Het zaad moet van goede kwaliteit zijn om voor een bevruchting te kunnen zorgen. Dit hangt van de hoeveelheid, vorm en beweeglijkheid van de zaadcellen af. Als je partner en jij met vruchtbaarheidsproblemen kampen, is de kwaliteit van sperma vaak het eerste wat onderzocht wordt.

Sperma en zaadlozing

Een gemiddelde zaadlozing bevat zo’n 100 tot 200 miljoen zaadcellen. Dit gaat met en flinke snelheid van 45 km/uur. De zaadcellen beginnen hun reis door de vagina en gaan via de baarmoeder op weg naar de eileiders. Onderweg leggen ze een grote concurrentiestrijd af en niet elke zaadcel is even sterk en slim. Sommige zaadcellen blijven hangen bij de slijmprop die de baarmoeder afsluit, anderen zijn te zwak en overleven de reis niet. De sterkte en slimste zaadcellen kunnen de eileider binnen 5 minuten bereiken, waar ze wachten op de eisprong. Onder optimale omstandigheden kunnen de sterke zaadcellen 48 tot 72 uur overleven in het lichaam van de vrouw.

Sperma en bevruchting

Van de miljoenen zaadcellen die bij de zaadlozing zijn vrijgekomen, bereiken uiteindelijk maar een paar duizend de eileider. Daarvan komen er een paar honderd in de buurt van de eicel. Uiteindelijk is er maar één zaadcel nodig om de eicel te bevruchten. Een goede timing is hierbij essentieel. Als de kop van de zaadcel de eicel is binnengedrongen laat de staart los. De wand van de eicel sluit zich en wordt ondoordringbaar, waardoor er geen andere zaadcellen meer doorheen kunnen. Hierna sluiten de eicel en de zaadcel samen; de eicel is bevrucht! De bevruchte eicel verplaatst zich vervolgens van de eileider naar de baarmoeder, waar het zich innestelt. Bij een geslaagde innesteling ben je vanaf dat moment zwanger.

De kwaliteit van sperma

Voor het bevruchten van de eicel zijn er dus sterke zaadcellen nodig die van goede kwaliteit zijn. De kwaliteit van sperma wordt bepaald aan de hand van het aantal zaadcellen, de bewegelijkheid en de vorm. Een normale spermakwaliteit is 20 tot 50 miljoen zaadcellen per millimeter. Bij minder dan 15 miljoen zaadcellen per millimeter is er sprak van verminderde vruchtbaarheid. Hierbij is de kans kleiner dat de eicel daadwerkelijk bevrucht wordt. Als je partner een onderzoek krijgt naar de kwaliteit van het sperma, wordt meestal de vruchtbaarheidsdrempel van de Wereldgezondheidsorganisatie gebruikt.

De minimale waarden voor gezond zaad:

  • Aantal actieve zaadcellen: meer dan 15 miljoen per millimeter
  • Goede beweeglijkheid: meer dan 32 procent
  • Beweeglijkheid in het algemeen: meer dan 40 procent
  • Normale vorm zaadcellen: meer dan 4 procent
  • Hoeveelheid sperma per zaadlozing: 1,5 milliliter
  • Hoeveelheid zaadcellen per zaadlozing: minimaal 39 miljoen

Verminderde vruchtbaarheid

Er zijn maar weinig mannen helemaal onvruchtbaar, maar helaas komt het wel regelmatig voor dat een man verminderd vruchtbaar is. Is dit bij jullie het geval, dan betekent dit niet dat je geen kinderen kunt krijgen. Het duurt meestal wel langer dan normaal en soms hebben jullie een vruchtbaarheidsbehandeling nodig. Verminderde vruchtbaarheid kan verschillende oorzaken hebben:

  • Traag zaad (zaadcellen die onvoldoende beweeglijk zijn)
  • Niet goed ingedaalde zaadballen
  • Afwezigheid van zaadleiders, geheel of gedeeltelijk
  • Eerdere ontsteking van één of beide zaad- of bijballen
  • Spataderkluwen in de balzak
  • Eerdere chemotherapie of bestraling
  • Erfelijke factoren

Traag zaad

De beweeglijkheid van de zaadcellen is belangrijk voor de kans op een zwangerschap. De zaadcellen moeten in staat zijn om zich door het slijm van de baarmoederwand, de baarmoeder en de eileiders te bewegen richting de eicel. Als die beweeglijkheid onvoldoende is, wordt dit traag zaad genoemd. Hierbij is de kans kleiner dat de eicel bevrucht wordt. Als de man een combinatie van een laag aantal zaadcellen, onvoldoende beweeglijkheid en veel afwijkend gevormde zaadcellen heeft, dan is er sprake van zwak zaad. Er is geen hogere kans op afwijkingen bij de baby door traag of zwak zaad.

De spermakwaliteit verbeteren

Gelukkig kan je partner zelf soms ook iets doen om de kwaliteit van het sperma te beïnvloeden. De volgende veranderingen in levensstijl kunnen helpen om de spermakwaliteit te verbeteren:

  • Het juiste aantal zaadlozingen
    Meerdere keren per dag een zaadlozing verslechtert de kwaliteit van het sperma, omdat de productie van sterke zaadcellen niet goed bijgehouden kan worden. De kwaliteit van het sperma neemt echter ook af als er langer dan 10 dagen geen zaadlozing is geweest. Ideaal is eens per 2 of 3 dagen.

  • Houd de temperatuur in de gaten
    Een optimale temperatuur voor de balzak is 33 tot 35 graden Celsius. Als het warmer wordt, dan neemt de kwaliteit van de zaadcellen af. Vermijd daarom saunabezoek, langdurig heet badderen of lang met de laptop op schoot zitten. Ook is het dragen van wijde boxershorts en niet te strakke broeken een goed idee.

  • Beperk het gebruik van alcohol, roken en drugs
    Zowel voor mannen als voor vrouwen geldt dat het gebruik van alcohol je vruchtbaarheid vermindert. Meer dan 2 glazen alcohol per dag kan al effect hebben op de spermakwaliteit. Vanzelfsprekend heeft roken en drugs ook een negatieve invloed. Na het stoppen met roken duurt het 2 tot 3 maanden voordat de vruchtbaarheid op goed niveau is.

Wees op tijd bewust van jullie kinderwens

Aan deze tip heb je natuurlijk niet zoveel als je partner al halverwege de 40 is, maar ook mannen hebben een verminderde vruchtbaarheid als de klok begint te tikken. Na het 35e jaar neemt de kwaliteit van het sperma af en na 45 jaar worden de zaadcellen minder beweeglijk, zijn ze iets vaker afwijkend van vorm en worden de zaadlozingen kleiner.

Beeld: iStock.com