Wanneer ben je ‘zwanger op latere leeftijd’?

De term ‘zwanger op latere leeftijd’ is vooral in de medische wereld gebruikelijk om aan te duiden dat een vrouw 35 jaar of ouder is. Deze leeftijd wordt als ondergrens aangehouden in de categorie ‘oudere moeders’, omdat de vruchtbaarheid vanaf 35 jaar relatief sterk afneemt. Ook neemt de kans op aangeboren afwijkingen toe naarmate een vrouw later zwanger wordt. Dit is dus vooral een indicatie voor eventuele vruchtbaarheidsproblemen of aanvullend onderzoek tijdens je zwangerschap.

Gemiddelde leeftijd eerste kind

Als je ouder bent dan 35 en hoopt zwanger te worden, bevind je je in goed gezelschap. Veel gezinnen stellen hun zwangerschap uit tot ver na hun dertigste - en krijgen gezonde baby’s. In 1970 kregen vrouwen gemiddeld op hun 24e hun eerste kind. Vrouwen waren in 2021 gemiddeld 30,3 jaar bij de geboorte van hun eerste kind. Hoogopgeleide vrouwen zijn zelfs gemiddeld 33 jaar als ze hun eerste kind krijgen. Veel vrouwen geven eerst voorrang aan studie, carrière, verre reizen of een druk sociaal leven. Het kan natuurlijk ook zijn dat je eerder nog niet de juiste partner was tegengekomen, of dat het lange tijd niet lukte om zwanger te raken.

Hoeveel kans heb je op een zwangerschap als je al wat ouder bent?

Als je op latere leeftijd zwanger wilt worden, is de kans op een geslaagde bevruchting minder groot dan wanneer je begin twintig bent. Hoewel elk vrouwenlichaam anders is, is de biologische klok een feit. Maandelijks is de kans op een geslaagde bevruchting 20%. Op je 35e is dat met de helft verminderd. Later - bijvoorbeeld op je 38e - is de kans op zwangerschap nog kleiner: 5%. Dat betekent dus dat het vaak lang kan duren voor je in verwachting bent. Dat geldt ook voor vrouwen die al eens zwanger zijn geweest. Er spelen veel factoren mee, zoals je huidige gezondheidstoestand en hoe dicht je bij de overgang bent.

Natuurlijk zwanger worden is lastiger

Sommige oudere vrouwen die zwanger willen worden, hebben meer nodig dan alleen meer tijd en hulp van moeder natuur. De kans op vruchtbaarheidsproblemen neemt toe met de leeftijd. In dat geval kunnen verschillende vormen van vruchtbaarheidsbehandelingen een zwangerschap mogelijk maken. Soms kan uit een vruchtbaarheidsonderzoek door een gynaecoloog blijken dat in jouw geval een vruchtbaarheidsbehandeling mogelijk is. Maar ook hierbij neemt - als je wat ouder wordt - de kans op succes af.

Als je jonger bent dan 35 jaar, kan je huisarts vruchtbaarheidsbehandelingen aanbevelen als je al meer dan een jaar zonder succes probeert zwanger te worden. Als je 35 jaar of ouder bent, is dat nog maar 6 maanden. Er zijn dan verschillende vruchtbaarheidsbehandelingen om toch zwanger proberen te worden. Denk bijvoorbeeld aan hormoonbehandelingen, eiceldonatie, IVF en ICSI.

Als je weet dat je ooit een baby wilt, maar er nu nog niet klaar voor bent, kun je ook je bevruchte eicel invriezen voor latere IVF. Dit is het geval wanneer je bijvoorbeeld nog geen partner hebt of eerst nog carrière wilt maken, maar later wel de beschikking wilt hebben over de eicellen uit je optimaal vruchtbare jaren.

Voor mannen lijkt leeftijd niet te spelen, maar dat is niet helemaal waar. Ook mannen kunnen vruchtbaarheidsproblemen hebben. Mannen kunnen nog wel kinderen verwekken op hun vijftigste, maar de kwaliteit van hun sperma wordt wel minder. Vanaf hun 45e worden zaadcellen minder beweeglijk en zaadlozingen kleiner. Ook neemt het aantal afwijkende zaadcellen toe. Daardoor kunnen oudere mannen dus verminderd vruchtbaar worden. Daarnaast spelen mogelijk nog problemen met zin in seks of impotentie mee.

Hoe groot is de kans op verminderde vruchtbaarheid op latere leeftijd?

Je vruchtbaarheid neemt met de jaren af. Verminderde vruchtbaarheid op latere leeftijd heeft met name te maken met de hoeveelheid eicellen. De hoeveelheid eicellen neemt af naarmate je ouder wordt en er worden geen nieuwe eicellen meer aangemaakt. Bij de vruchtbaarheid van mannen ligt dit anders; er worden doorlopend nieuwe zaadcellen aangemaakt.

Vrouwen worden geboren met een vast aantal eicellen. Elke maand laat de eierstok van een vrouw een eicel los om te worden bevrucht. Dit proces heet ovulatie. Bij de start van een nieuwe menstruatiecyclus ligt er een aantal eicellen klaar in de eierstokken. Tijdens de eisprong wordt één van deze eicellen rijp en zal springen. De overige eicellen worden door je lichaam opgeruimd. Het gaat om ongeveer 1000 eicellen per maand. Hoe ouder je wordt, hoe minder eicellen er nog op voorraad zijn. Daarnaast verminderd ook de kwaliteit van je eicellen.

In onderstaande tabel zie je de maandelijkse kans op een zwangerschap per leeftijd.

Tot welke leeftijd kun je zwanger worden?

De overgang wordt gedefinieerd als het stoppen van de menstruatiecyclus (gedurende een jaar of langer). De meeste vrouwen bereiken deze mijlpaal ergens tussen eind 40 en begin 50, met een gemiddelde leeftijd van ongeveer 51 jaar. Het is dus heel goed mogelijk om op de ouderwetse manier zwanger te worden tot in je 50ste.

Voordat de menstruatiecyclus volledig stopt, is er een periode die perimenopauze wordt genoemd en waarin de cycli langer en minder regelmatig worden.

Over het algemeen komen vrouwen ergens halverwege de 40 in de perimenopauze, maar sommigen kunnen dit punt al halverwege de 30 bereiken. In deze periode produceer je nog steeds eicellen, dus een zwangerschap is mogelijk, maar moeilijker te realiseren.

Wat zijn de risico’s van een zwangerschap op latere leeftijd?

Veel vrouwen zijn in staat om na hun 35e en nog later zwanger te worden. Naast dat de kans op een zwanger afneemt, zijn er ook bepaalde risico’s - voor moeder en kind - die toenemen naarmate de moeder ouder wordt.

Chromosoomafwijking

Boven de 36 jaar heb je een verhoogd risico om een kind te krijgen met een chromosoomafwijking zoals het Downsyndroom. Als je de kinderen die geboren worden met het Downsyndroom telt, dan is de kans hierop bij een 20-jarige 1 op de 1.500. Bij een 36-jarige is dit 1 op de 300 en bij een vrouw van 40 jaar 1 op de 100. Gelukkig is de kans dat je een gezond kind krijgt nog altijd het grootst. Bij de kans op een chromosoomafwijking speelt de leeftijd van de vader geen rol.

Miskraam

Naarmate je ouder wordt, neemt ook de kans op een miskraam toe. Mogelijk komt dit omdat de kwaliteit van de eicel minder wordt. Ook de hormoonregulatie die nodig is voor een goede eisprong en innesteling van de bevruchten eicel kan een rol spelen. Dit verandert als je ouder wordt. Bij vrouwen tot 35 jaar is de kans op een miskraam ongeveer 1 op 10. Tussen de 35 en 40 jaar eindigt 1 op de 5 tot 6 zwangerschappen in een miskraam. Tussen de 40 en 45 jaar 1 op de 3 en boven de 45 jaar de helft van de zwangerschappen.

Grotere kans op een meerling

Een meerlingzwangerschap komt vaker voor. De kans op zwanger zijn van een tweeling neemt toe met de leeftijd. Dat komt doordat hormonale veranderingen kunnen leiden tot het vrijkomen van meer dan één eicel tegelijk. Ook geassisteerde voortplantingstechnieken - zoals IUI of IVF - kunnen een rol spelen.

Het risico op zwangerschapsdiabetes neemt toe

Deze vorm van diabetes komt alleen voor tijdens de zwangerschap. Het komt vaker voor op oudere leeftijd. Mensen met zwangerschapsdiabetes moeten hun bloedsuiker strikt onder controle houden via een dieet en lichaamsbeweging. Soms is ook medicatie nodig. Onbehandeld kan zwangerschapsdiabetes ervoor zorgen dat de baby groter wordt dan gemiddeld. Een grotere baby verhoogt het risico op letsel tijdens de bevalling. Zwangerschapsdiabetes kan ook het risico op vroeggeboorte, hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap en complicaties bij je kind na de bevalling verhogen.

Het risico op hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap is groter

Onderzoek wijst uit dat hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap vaker voorkomt op oudere leeftijd. Je verloskundige zal je bloeddruk en de groei en ontwikkeling van je baby zorgvuldig in de gaten houden. Als je tijdens de zwangerschap een hoge bloeddruk krijgt, moet je vaker naar je verloskundige. Ook is het mogelijk dat je vóór de uitgerekende datum moet bevallen om complicaties te voorkomen.

Groter risico op een keizersnede

Bij zwangerschapscomplicaties neemt het risico op een keizersnede toe ten opzichte van een vaginale bevalling. In feite neemt het percentage keizersneden toe naarmate men ouder wordt: van 26 procent op 20-jarige leeftijd tot 40 procent op 35-jarige leeftijd en 48 procent op 40-jarige leeftijd.

Welke onderzoeken zijn mogelijk bij een zwangerschap op latere leeftijd?

Je kunt laten onderzoeken of je baby het Downsyndroom of een andere chromosoomafwijking heeft. Dit kan aan de hand van de NIPT-test. De NIPT staat voor niet-invasieve prenatale test en is een bloedonderzoek. In je bloed zit een klein beetje erfelijk materiaal (DNA) van de placenta (moederkoek). Dit DNA is bijna altijd hetzelfde als dat van je baby. Zo kan onderzocht worden of je kind down-, edwards- of patausyndroom heeft.

Twee andere mogelijkheden zijn de vlokkentest en vruchtwaterpunctie. Als je kiest voor één van deze onderzoeken, moet dit al vroeg gebeuren. Een vlokkentest wordt meestal uitgevoerd tussen de 11de en 14e zwangerschapsweek en een vruchtwaterpunctie rond de 16e week. De onderzoeken gebeuren niet later vanwege de termijn waarop je de zwangerschap eventueel nog kunt afbreken. De vruchtwaterpunctie wordt alleen uitgevoerd als je een verhoogde kans hebt op een aangeboren afwijking. Deze onderzoeken zijn niet geheel zonder risico op een miskraam.

De uitslag van een chromosoomonderzoek is meestal goed. Maar stel dat dit niet zo is, wat doe je dan? Een gewenste zwangerschap afbreken is erg ingrijpend. Maar het is ook moeilijk voor te stellen wat het betekent om een kind te hebben met een afwijking. Praat erover met je partner en eventueel je verloskundige, huisarts of iemand in je omgeving. Neem de tijd om een afweging te maken en aarzel niet om hulp te vragen bij deze ingrijpende beslissing.

Wat zijn de voordelen van een zwangerschap op latere leeftijd?

Er zijn gelukkig ook een paar mooie voordelen aan een zwangerschap op latere leeftijd, zoals:

• Over het algemeen zijn oudere moeders vaak wat hoger opgeleid.
• Ze hebben vaker een stabiele relatie.
• Ze hebben meestal meer geld te besteden.
• Veel oudere moeders kiezen bewust voor een kind. Dit komt omdat oudere moeders zich in een andere fase bevinden dan jonge moeders.
• Je hebt als oudere moeder vaak al meerdere gezinnen van dichtbij mogen meemaken, waardoor je een goed beeld hebt van hoe jij het ouderschap wilt aanpakken.

Deze factoren hebben allen een positieve uitwerking op de ontwikkeling van je kind. Uiteraard zijn dit gemiddelden, dit kan per situatie verschillen. Andere voordelen die uit onderzoek blijken zijn:

• Minder gedragsproblemen bij je kind
  Uit onderzoek van verschillende universiteiten blijkt dat het krijgen van een kind op latere leeftijd een positief effect heeft op de mentale gezondheid van een kind. Kinderen van oudere ouders hebben gemiddeld minder last van gedragsproblemen als agressie en opstandigheid.

• Minder ongelukken bij je kind
  Kinderen van oudere ouders hebben 22% minder kans om zichzelf per ongeluk te verwonden dan kinderen van jonge ouders.

• Betere taalontwikkeling bij je kind
  Uit onderzoek blijkt dat de taalontwikkeling van kinderen met oudere ouders op de leeftijd van 3 of 4 jaar beter is dan van kinderen met jongere ouders.

• Minder ruzie in huis
  Over het algemeen komt er in gezinnen met oudere ouders minder ruzie voor dan in gezinnen met jongere ouders.

• Oudere moeders zijn gelukkiger en verstandiger
  Ook weer uit onderzoek: oudere moeders zijn gemiddeld gelukkiger en wijzer dan jongere moeders. Daarnaast hebben ze meer zelfvertrouwen en een rijker sociaal leven. Door dat sociale netwerk zijn oudere ouders meer ontspannen in de opvoeding.

• Oudere moeders leven langer
  Vrouwen die na hun 33ste op natuurlijke wijze kinderen krijgen, leven langer dan vrouwen die hun laatste kind voor hun 30ste kregen, zo blijkt uit een studie. Dit kan komen doordat gen variaties die vrouwen in staat stellen om op latere leeftijd baby’s te krijgen ook verband houden met een langer leven, aldus de onderzoekers van de Boston University School of Medicine.