Beoordeeld door

Rosan Bos

Doula en geboortecoach

Hoe herken je stress?

Met stress wordt bedoeld hoe je lichaam en geest reageert op dingen die moeilijk voor je zijn. Situaties die bedreigend of gevaarlijk zijn, of die je spannend vindt. Wanneer er iets gevaarlijks gebeurt, zoals bij een auto die niet op tijd remt als je de weg oversteekt, reageert je lichaam razendsnel. Allerlei stofjes die in je bloedbaan vrij komen, zorgen dat zowel je lichaam als je geest, optimaal kunnen reageren op de situatie:

• Je hartslag gaat omhoog
• De ademhaling versnelt
• Je bloeddruk stijgt
• Spieren krijgen extra bloed en spannen aan
• Je zintuigen staan op scherp, zodat je zoveel mogelijk informatie over de situatie binnen krijgt.

Wat doet je lichaam tijdens stress?

Om vechten of vluchten mogelijk te maken, gaan andere processen in ons lichaam op een lager pitje draaien. Je spijsvertering vertraagt, voortplanting is even niet belangrijk (je menstruatiecyclus kan verstoord raken bij langdurige stress, en bij acute stress stoppen weeën), de huid wordt minder doorbloed (je ziet wit) en je immuunsysteem zet een stapje terug. Deze reactie van je lichaam gebeurt razendsnel en onbewust. Dat is maar goed ook; in een gevaarlijke situatie heb je geen tijd om te bedenken hoe je zult gaan reageren. Het wegzakken van een stressreactie gaat veel langzamer. Je kunt je nadat iets gebeurd is, nog een hele poos gespannen voelen. Ook mentaal gebeurt er van alles. Je focus wordt gericht op het probleem en andere dingen verdwijnen naar de achtergrond.

Je reageert op dezelfde manier op prikkels die levensbedreigend zijn, als op dingen die je als spannend ervaart, maar die niet werkelijk gevaarlijk zijn. Zoals onenigheid met iemand, een spannend gesprek op je werk of een presentatie die we moeten houden. We kunnen zelfs gestrest reageren op iets wat alleen maar in onze gedachten of dromen gebeurt.

De gevolgen van stress

Het is ongezond om aan de stressreacties voorbij te gaan. Je lichaam en geest hebben tijd nodig om te herstellen na een stresspiek. Aanhoudende stress heeft allerlei gevolgen. Het verhoogt je kans op allerlei aandoeningen, zoals hart- en vaatziekten, slaapproblemen, hoofd- en rugpijn, verhoogd cholesterol, hoge bloeddruk, diabetes, een verminderde weerstand en huidproblemen. En bij langdurige stress verlaagt het de kans op een zwangerschap.

Bij aanhoudende stress kun je gaan piekeren en hier komen vaak ook negatieve gedachten over jezelf bij. Meestal wordt het er niet beter op als je gaat piekeren; je bedenkt steeds dezelfde dingen, het probleem voelt steeds groter en je komt geen stap verder. Je wordt er ook niet vrolijker van. Misschien voel je je angstig, of alleen.

Stress in het algemeen is niet verkeerd. Het is een normaal deel van ons leven, en zal er altijd zijn. Maar het maakt wel alles uit hoe je reageert op een stressprikkel. Niet iedereen reageert hetzelfde op dezelfde situatie. Onze reactie verloopt meestal onbewust. Zorg je hierin goed voor jezelf, of ga je aan de signalen van je lichaam voorbij? Stress kun je niet voorkomen, een ongezonde reactie op de stress wel.

Tips om stress te verminderen

Door symptomen van stress bij jezelf te herkennen kun je stress verminderen:

• Mentale stress
  Je bent druk in je hoofd en piekert veel. Je gedachten overheersen de dagelijkse gang van zaken en/of je bent veel bezig met je kinderwens.

• Emotionele stress
  Deze stress wordt veroorzaakt door allerlei situaties waar jij onder lijdt, zoals relatieproblemen, rouwverwerking of een miskraam.

• Fysieke stress
  Door fysieke overbelasting (zoals zwaar lichamelijk werk) of langdurige blootstelling aan schadelijke invloeden van buitenaf (zoals hormonen of medicatie) ervaar je stress.

Tip 1: Maak een lijstje van al je activiteiten op een dag
Je schrijft al je activiteiten op gedurende een doorsnee dag en zet erachter of het je energie geeft of juist veel energie kost. Is er tijd voor jezelf gedurende zo’n dag, om bijvoorbeeld wat te sporten of te wandelen? Is er ruimte voor sociale contacten of zijn er zoveel sociale contacten dat je dat bijna niet bij kunt houden? De sleutel hierin is balans. Zijn er net zoveel energie gevers als energie nemers? Of slaat de balans aan een kant door?

Tip 2: Onderzoek jezelf
Onderzoek waar je stress van krijgt, hoe je dat merkt aan jezelf en hoe je daarop reageert. Misschien kun je dit aan je lichaam opmerken aan gespannen spieren, een ademhaling die wat hoger zit, of je hartslag die sneller gaat. Je zult zien dat je vaak stress ervaart door de manier waarop je zelf op dingen reageert. Bijvoorbeeld door je eigen gedachten, impulsen of invloeden van buitenaf.

Tip 3: Ontdek waar jij rustig en ontspannen van wordt
Je kunt stress efficiënt bestrijden door te ontdekken waar jij rustig en ontspannen van wordt.

• Ontspanningsoefeningen en ademhalingsoefeningen
• Rust opzoeken in de natuur
• Massage
• Warmte opzoeken (sauna, zon)
• Lichaamsbeweging
• Een goed gesprek om te relativeren
• Goed dag- en nachtritme: op tijd opstaan en op tijd naar bed
• Gezonde voeding
• Een weekendje weg

Tip 4: Doe oefeningen om jezelf rustiger te krijgen
Als je jezelf gestrest voelt, kun je door kort te mediteren even pas op de plaats maken. Ook als je denkt dat mediteren niets voor jou is, het volgen van enkele ademhalingsoefeningen kan al veel verschil maken. Dit kan ongemakkelijk voelen; ineens voel je des te harder dat je gespannen bent. Toch helpt het om op een gezonde manier te kunnen reageren. Misschien is je verzetten tegen de situatie (vechten) of ervan weglopen (vluchten) wel niet de beste manier. Misschien kun je in die situatie meer invloed uitoefenen, dan je eerste reactie je ingeeft. Of kun jij in diezelfde situatie anders reageren waardoor je er minder last van hebt.

Tip 5: Volg een training
Lukt het je niet alleen? Om wat meer zicht te krijgen op je eigen reactiepatroon zou je eens kunnen denken aan stressreductie, mindfulness of yoga. Deze trainingen geven je inzicht door het bewust oefenen van je aandacht. Hierdoor ben je je eerder bewust van wat je voelt, denkt en ervaart. Je kunt behulpzamer reageren op stress, dan vanuit automatische patronen, overtuigingen en vroeger aangeleerde patronen.

Ontdek meer tips en adviezen van deskundige Rosan Bos.