Wijze raad van

Wendy Oude Lansink

Spelagoog

Wat is sensopatisch spel?

Sensopatisch spel is een samenvoeging van twee woorden. Senso staat voor gevoel. Patisch is afgeleid van pathie, dit staat voor beleven. In het Engels is de naam sensory play, vertaald is dit zintuiglijk spelen. Met sensopatisch spel bedoelen we alle spelvormen waarbij je zintuigen geprikkeld worden. Sensopatisch spel is vaak met materialen zonder vaste vorm. Zoals bijvoorbeeld zand, water, modder, schuim, bladeren, kastanjes en klei. Tijdens sensopatisch spel draait het om zintuiglijk beleven.

Zintuiglijk denken

Wanneer kinderen ouder worden verandert hun spelgedrag en hun manier van denken. De ontwikkeling van het taaldenkproces zorgt ervoor dat kinderen steeds minder gaan denken in beelden en meer in woorden en begrippen. Onze maatschappij heeft daar natuurlijk een grote invloed op. Kinderen leren praten en klanken worden gekoppeld aan beelden. Het taaldenken wordt gestimuleerd en dit zal het zintuiglijk denken meer gaan overnemen.

Onze wereld is veelal gericht op mensen die taaldenken (oftewel begripsdenken). Kinderen krijgen bijvoorbeeld wanneer ze ouder worden vaak meer gevormd spelmateriaal aangeboden. De spelmaterialen doen een beroep op hun taalontwikkeling en minder op de ontwikkeling van hun zintuigen. Hierdoor worden kinderen minder gestimuleerd om hun zintuigen extra te prikkelen. Met sensopatisch spel kun je de ontwikkeling en het gebruik van zintuigen extra stimuleren.

Waarom is sensopatisch spel belangrijk?

Als kind leer je door dingen zelf te ervaren. Wanneer jij denkt aan gras onder je voeten? Wat komt dan het eerste in je op? Waarschijnlijk denk je aan het gekriebel, de kleur groen of een warme zomerdag. Op welke manier jij hieraan terug denkt heeft te maken met jouw zintuiglijke ervaringen. Je hebt verschillende ervaringen nodig in verschillende situaties om een betekenis te kunnen vormen over het materiaal. Zintuiglijk spel draagt dus bij aan het leren kennen van de wereld om je heen.

Hoe ziet het spelgedrag eruit?

Wanneer je doelloos bezig bent en je zintuigen aan het werk zet, lijkt dit het meest op sensopatisch spel. Het friemelen aan materialen zonder doel doet iedereen. Even over een wollige stof aaien of onder de douche bewust voelen waar het water stroomt. Naast dat je ervaringen opdoet, helpt het je ook om tot rust te komen. Het doelloos bewegend bezig zijn zorgt hierbij voor ontspanning.

Bij jonge kinderen zie je vaak gerichte zintuiglijke acties, als een duploblokje in de mond stoppen of een autootje bewegen over je eigen been. Wanneer kinderen wat ouder worden gebruiken ze meer taal in het spel, waardoor de zintuiglijke beleving vaak minder op de voorgrond is. Maar ook zij laten zintuiglijk spel zien. Vaak zijn het momenten dat er even rust nodig is. Tijdens het spelen in de zandbak met de blote voeten voelen in het zand of met klei doelloos kneden.

Voor welke leeftijd is sensopatisch spel geschikt?

Sensopatisch spel is geschikt voor iedereen. Natuurlijk betekent dit niet dat ieder kind graag op deze manier speelt. Er kunnen verschillende redenen zijn waarom het sensopathische spel niet aansluit of waarom je kind er geen plezier aan beleeft. Maak geen opdracht van het spel, maar ga op onderzoek uit wat het maakt dat deze spelvorm niet aansluit. Vraag bijvoorbeeld een spelagoog of kinderfysiotherapeut om een keer mee te kijken.

Lees ook: Welk speeltype is jouw kind?

Welke materialen zijn geschikt voor sensopatisch spel?

• Zand / Modder
• Klei / Speeldeeg / Gel
• Rijst / Maïs / Zaden
• Macaroni / Penne
• Spaghetti
• Bonen / Koffiebonen
• Scheerschuim / Sop
• Schelpen / Steentjes
• Kastanjes / Eikels
• Dennenappels / Mos
• Beukennootjes
• Bladeren / Takken
• Stro / Hooi / Zaagsel
• Wol / Garen
• Stof / Lapjes
• Ballonnen (evt. gevuld)
• Verf (Vingerverf)
• Papier / Karton
• Schuursponzen
• Behangplaksel
• Knisperfolie / folie
• Knopen / Kralen
• Noppenplastic
• Theezakjes
• IJsblokjes (evt. gevulde)
• Zeepbellen
• Veertjes / Pompons
• Glitters / Belletjes
• Olie (evt. geurolie)

Hoe kun je zintuiglijk spelen aanbieden?

Het basismateriaal kun je op verschillende manieren aanbieden. Vaak wordt het aangeboden in een bak, aan tafel of op de grond. Spelen kan met je handen of voeg lepels en bakjes toe. Wanneer kinderen snel uitgekeken zijn op het basismateriaal kun je ook toevoegingen doen. Voeg bijvoorbeeld speelfiguren toe, voertuigen, ballen of bouwmaterialen.

Ook in een speelkeuken zijn verschillende materialen een goede toevoeging. Doen alsof je echt kookt is heel erg leuk. Tussendoor is er veel ruimte voor sensopatisch spel. Is je kind helemaal gek van treinen? Leg een aantal materialen klaar om te vervoeren. Een bult zand, mais, stro en papier kunnen zo met de trein mee naar de volgende bestemming. Je kunt zelf dus van alles verzinnen, waardoor je kind nog meer zintuigen gaat gebruiken in zijn spel.

TIP! Bij (jonge) kinderen kan het helpen om het spel te kaderen. Hierdoor stimuleer je de gerichtheid tot het spel. Bijvoorbeeld door een bak met materialen in een opblaaszwembadje te zetten. De materialen mogen wel uit de bak maar blijven in het zwembad.

5 speeltips voor sensopatisch spel

Zin om aan de slag te gaan? Hieronder vind je vijf leuke activiteiten, waarbij je verschillende materialen gebruikt.

1. Beleef de natuur

In de natuur is ontzettend veel te ontdekken. Ga op ontdekkingsreis en zet je zintuigen open. Met mooi weer op blote voeten door het zand en over de bladeren lopen. Voel de verschillende structuren en luister naar de geluiden. Materialen kunnen ook gebruikt worden in het spel thuis. Maak bijvoorbeeld een ontdekbak met materialen uit de natuur. Het doel bij het aanbieden hiervan is dat het spel doelloos blijft. Vooraf wordt er niet bedacht op welke manier er met de ontdekbak word gespeeld. Beleven en ervaren, daar gaat het om.

2. Spelen met zand

In de speeltuin, in de zandbak of in een bak aan tafel. Zand geeft heel veel spelmogelijkheden. Ontdekken met je handen en voeten, met schepjes of ermee bouwen. Door spelmaterialen te verstoppen in het zand en samen of om de beurt te zoeken, geef je het spel een extra stimulans.

3. Schuim onder de douche

Tijdens het douchen of in bad is schuim een geweldige toevoeging. Spelen met (scheer)schuim kan op veel verschillende manieren. Maak schuim door te roeren in het water of teken met schuim op een spiegel. Speelgoed toevoegen als potjes, flesjes en lepeltjes geeft spelinspiratie. Badkrijt kan ervoor zorgen dat het schuim mooie kleuren aanneemt. Een (bad)geurtje geeft nog een extra zintuiglijke ervaring.

4. Speelflesjes

Speelflesjes zijn een leuke aanvulling voor jonge kinderen. Speelflesjes maak je eenvoudig zelf. Je vult ze met materialen voor effecten om te kijken of horen. Glitters en olie geven een soort van lavalamp idee. Rijst en belletjes maken een rammelaar. Deze flesjes zijn ook te gebruiken in de speelkeuken. Kinderen gebruiken ze dan bijvoorbeeld als ingrediënten in hun bedachte maaltijden.

5. Vingerverf

Vingerverven is ook een sensorisch gerichte activiteit. Teken op papier, op een spiegel of op een tafelzeil. Ontdekken met de verf, zien wat er gebeurt en voelen staat bij deze activiteit voorop. Glitters toevoegen kan het spel extra inspirerend maken. Het eindresultaat (de tekening) is ondergeschikt.

Veiligheid

Sensopatisch spel is een verrijking, maar veiligheid is hierbij natuurlijk ook belangrijk. Ken het spelgedrag van je kind en weet wanneer deze onder toezicht moet spelen. Sensopatisch spel is voor iedereen leuk, speel daarom samen en geniet ervan.