Beoordeeld door

Wendy Oude Lansink

Spelagoog

Hoe leer je je kind zelf spelen?

Om als ouders te goed te kunnen aansluiten bij het spel van je kind, is het belangrijk om te weten wat spel is. De belangrijkste kenmerken van spel zijn als volgt.

• Het spel is een doel op zich. Het kind speelt zonder dat het vooraf precies weet wat het gaat bereiken. Het proces van spelen is de ontdekkingsreis en geeft plezier.
• Het kind heeft plezier. Een kind speelt zolang het plezier beleeft aan het spel. Alles wat in het spel gebeurt, wordt gedaan omdat het kind er plezier in heeft.
• Het spel is een vrijwillige activiteit. Het kind kan zelf invulling geven aan het spel. Het is geen opdracht van een ander. Het is zich bewust van deze vrijheid.
• Er is geen begin- en eindpunt. Het kind speelt zolang het er plezier in heeft. Van te voren is er niet bedacht wanneer het spel begint en wanneer het stopt.

Vanaf welke leeftijd kan je kind zelfstandig spelen?

Vanaf de geboorte speelt een kind zelfstandig, maar wel in de nabijheid van volwassenen. De eerste maanden is het spel veelal gericht op het gebruiken van zijn zintuigen (kijken, horen, ruiken, voelen, proeven). Je kind ontdekt zijn eigen lichaam, verschillende structuren en geluiden. Speelgoed dat beweegt, rondjes draait en geluid maakt is interessant. In het contact is een baby in het begin nog veel afwachtend en afhankelijk van anderen. Het is genieten voor een baby wanneer een ander bijvoorbeeld grappige geluidjes of grote ogen maakt. De spelduur van de baby is kort en het kind is nog veel in de nabijheid van ouders. Langzaam zoekt het kind meer bewust contactmomenten op. Bijvoorbeeld door het laten vallen van speelgoed, en wachten tot een ander dit teruggeeft.

Ontstaan spelmomenten

Elk kind heeft een andere interesse en beleving. Afhankelijk van de omgeving en de interesse ontstaan er spelmomenten. De momenten waarin een kind plezier heeft in de activiteit én zelf aan het ontdekken is, zijn waardevolle spelmomenten. Bij een baby is de spelomgeving beperkt en de spelduur kort. Wanneer kinderen ouder worden, wordt de spelomgeving groter. Ze tijgeren, kruipen en/of lopen naar een plek waar ze willen spelen. Daarnaast helpt hun algehele ontwikkeling, zoals de taalontwikkeling, bijvoorbeeld om meer inhoud te geven aan het spel. De spelduur verlengt wanneer het spel op deze manier meer spelverhaal krijgt.

Hoe kan het dat mijn kind zich niet zelf goed kan vermaken?

Elk kind speelt zijn eigen unieke spel. Het ene kind speelt van nature veelal zelfstandig. Het andere kind heeft hierbij iets meer hulp nodig. Sommige kinderen komen makkelijk tot spel, anderen hebben hiervoor meer tijd nodig. In de spelontwikkeling doorlopen kinderen verschillende spelfases. Wanneer een kind zichzelf niet goed kan vermaken, kan dit verschillende oorzaken hebben. Het kan bijvoorbeeld zo zijn dat de spelomgeving niet aansluit, er teveel spelmateriaal word aangeboden of dat het spelmateriaal niet aansluit bij de spelontwikkeling. Wanneer het kind een beperking heeft in de motorische ontwikkeling, de sociaal emotionele ontwikkeling en/of de spraak-taalontwikkeling kan dit het kind belemmeren in zijn spelontwikkeling. Zelfstandig spelen zal dan minder vanzelfsprekend zijn.

Hoe leer je je kind zelf spelen?

Wanneer je de spelontwikkeling wil stimuleren, en daarbij ook het zelfstandig spelen, ga dan opzoek naar het plezier in spel. Waaraan beleeft je kind plezier? Heb je gevonden waaraan je kind plezier beleeft, laat het dan alleen spelen met dit materiaal. Vanuit plezier kun je een kind stimuleren om even alleen te spelen. Begin met korte momenten, een paar minuutjes alleen spelen, is de eerste stap voor een kind om dit langer te kunnen. Ontdek hier wat voor speeltype je kind is.

Ruimte geven om te ontdekken

Het zelfstandig kunnen spelen word gestimuleerd wanneer de spelomgeving ruimte geeft om te ontdekken. Laat een kind rommelen, zich vervelen en verschillende materialen gebruiken in zijn spel. Het kan helpen wanneer je in de omgeving letterlijk aanwezig bent. Zit jij op de bank een boek te lezen? Laat het kind bij je in de buurt spelen. Je kunt benoemen ‘ik lees nu een boek, jij gaat spelen’. Laat het kind op zijn manier ontdekken en help alleen als het nodig is.

Wanneer de ruimte of de materialen te veel zijn, kader dit dan af. Laat het kind spelen in de box, op een kleed of in een hoekje van de ruimte. Door de ruimte te beperken, kan een kind zich makkelijker focussen op het spel. Wanneer kinderen wat ouder worden, rond 4 jaar, vinden ze het ook fijn om op hun eigen kamer te spelen. Het is hun plekje waar ze zelf de spelregels kunnen bepalen. Het stimuleert zelfvertrouwen en geeft ruimte om de indrukken van de dag te verwerken op hun eigen manier.

Hoe lang kan mijn kind zelf spelen?

Zoals eerder benoemd is dit per kind verschillend. Er zijn wel richtlijnen, maar dit is ook afhankelijk van de situatie en het spelmateriaal.

Hoe lang kan een baby zichzelf vermaken?

Baby’s spelen vaak korte momenten zelfstandig, momenten van een paar minuten. Bij een dreumes wordt de speeltijd iets langer. Vaak zijn dit korte momenten die elkaar opvolgen.

Hoe lang kan een dreumes zelf spelen?

Een dreumes ontdekt meer materialen en kan zich meer bewegen in de ruimte. Wanneer een dreumes speelt met spelmateriaal wordt er ontdekt wat je er allemaal mee kunt doen, een toren bouwen of een tasje in en uitpakken. Spelmomenten van 10 minuten komen meer voor.

Hoe lang kan een peuter zelf spelen?

Een peuter laat zien dat hij / zij al heel veel zelf kan doen. Met spelmaterialen bouwen ze iets om aan een ander te laten zien (trots), in het spel laten ze meer ‘doen-alsof spel’ zien en ze zoeken meer contact met andere kinderen in hun spel.

Hoe lang kan een kleuter zelf spelen?

Een kleuter speelt gemiddeld 10 - 20 minuten zelfstandig. Het spel krijgt bijvoorbeeld meer een spelverhaal, een logische opbouw en in het contact worden spelideeën van de ander gebruikt.

Welk speelgoed past bij mijn kind?

Welk spelmateriaal geschikt is voor je kind, hangt ook af van verschillende factoren. Natuurlijk kijk je als ouder of het spelmateriaal veilig is. Jonge kinderen ontdekken spelmaterialen ook met hun mond, dus geef hen geen kleine (loszittende) spelmaterialen. Als je kijkt naar het spel van het kind, zul je waarschijnlijk snel zien waar de interesse zit. Wat pakt een kind zelf graag om mee te spelen? Is het een krakende verpakking (geluid)? Een doosje om iets in te verstoppen (kijken en verstoppen)? Of een pop met flesje (doen-alsof)?

Spelmaterialen toevoegen

Wanneer je weet waar je kind graag mee speelt, kies dit dan als het eerste materiaal. Voeg nieuwe materialen toe om het spel uit te breiden. Je kunt ook kijken naar wat je kind met het spelmateriaal doet? Maakt het veel geluiden met het materiaal, dan beleeft het waarschijnlijk het meest plezier aan het horen van de geluiden en is het materiaal ondergeschikt. Je kunt dan kijken welke materialen een aanvulling of variatie kunnen zijn op dit spel.

Wanneer kinderen makkelijk tot spel komen zul je ervaren dat spelmateriaal vaak ondergeschikt is en ze zichzelf vermaken met wat ze voor handen hebben. Ze pakken wat hun interesse wekt en spelen hiermee hun eigen spel. Zo kunnen kosteloze materialen als dozen, verpakkingsmateriaal en plastic flessen voor veel spelplezier zorgen.

Lees ook: 8 originele speeltips voor binnen in huis

Wanneer is het tijd voor nieuw speelgoed?

Wanneer een spel veelal op dezelfde manier gespeeld wordt en het plezier wordt minder, kan het tijd zijn voor een nieuwe toevoeging. Een ander materiaal erbij kan zorgen voor nieuwe spelinspiratie en spelideeën. Volledig ander spelmateriaal kan een leuke nieuwe uitdaging zijn. Wanneer het kind niet gelijk weet wat het hiermee kan doen, geef het tijd. Wanneer een kind op zijn eigen manier het spelmateriaal kan ontdekken, oefent het meer vaardigheden in het spel dan wanneer het bijvoorbeeld enkel nabouwt vanuit een voorbeeld.

Kinderen geven ook zelf wensen aan. Tijdens de decemberperiode of vlak voor hun verjaardag is het leuk om samen een speelgoedwinkel in te lopen. Wat wekt de interesse? Het kan zijn dat nieuw spelmateriaal leuker is in de winkel dan thuis. Probeer dan een koppeling te maken met een ander materiaal, waardoor er meer spelmogelijkheden ontstaan en nieuwe spelideeën.

Is het goed om ook samen met je kind te spelen?

Het is zeker goed om samen te spelen met je kind. Samen spelen geeft plezier. Laat tijdens het spelen je kind bepalen wat er gebeurt, volg en speel je rol mee. Op deze manier ben je een speelgenootje van het kind en kun je aansluiten in zijn belevingswereld. Spelenderwijs leert het kind onder andere grenzen aangeven, overleggen en zijn spelmateriaal delen. Wil je bewust het spel stimuleren, afremmen of variatie toevoegen, probeer dit dan te doen zonder dat het spel stopt. En vergeet niet, wanneer je zelf iets doet wat je leuk vindt, geeft dit ook meer plezier in het samenspel met het kind.

Wat als je kind zelf spelen erg moeilijk vindt?

Wanneer een kind moeilijk tot spel komt of je maakt je zorgen over de spelontwikkeling van je kind, dan kun je altijd advies vragen aan een spelagoog. Zij kunnen je meer vertellen over de spelontwikkeling en advies geven op welke manier je je kind kunt ondersteunen tijdens het spelen.

Ontdek meer tips en adviezen van deskundige Wendy Oude Lansink.