Huilen op het moment dat ze de slaapkamer in gaan of pas als ze een kwartiertje in bed liggen: ze willen in ieder geval écht niet slapen. Maar wees gerust, want het probleem schijnt bij heel veel kinderen in alle leeftijdscategorieën voor te komen. In de meeste gevallen draait verzet rondom slapen bij de iets oudere kinderen om verkeerde timing en te weinig consequent zijn als ouder. Bij jongere kinderen gaat het ook om timing en ritueel, maar hierbij speelt ook slaaptekort een rol. Ook goed om meteen te weten: het gaat uiteindelijk over. Echt waar.

De reden dat je kind ineens niet meer wil slapen

Er zijn talloze redenen, variërend van typische peuteruitdagingen tot tijdelijke ongemakken zoals doorkomende tandjes, verkoudheid of zelfs een nieuwe oppas. De volgende oorzaken komen het vaakst voor:

• Andere omgeving
  Klinkt misschien vrij logisch, maar denk er maar eens over na. Het hoeft niet direct een heel ander huis of andere kamer te zijn, het kan ook gaan om een ander behangetje, een nieuwe knuffel of een nieuwe kast. Iets in de kamer dat anders is en waardoor ze niet lekker in slaap kunnen komen of zich misschien zelfs wel angstig kunnen voelen.

• Ze weten dat ze aandacht krijgen
  Kinderen zijn slimmer dan wij soms denken. Soms hebben ze gewoon behoefte aan aandacht of geen zin om te slapen, dus gaan ze huilen. Ze weten inmiddels dat jij reageert op het gehuil en willen een reactie van je. Laten huilen of troosten?

  Het kan natuurlijk ook zo zijn dat je kleine een ontwikkeling doormaakt en naar een nieuwe fase toegaat. Bij een baby noemen ze dat sprongetjes, maar bij een peuter kan het gaan om groeipijnen. Dit gaat na een paar dagen vanzelf over.

• Geen grenzen stellen
  Nee is nee. Dat kunnen ze het beste van jongs af aan al leren, zéker met het naar bed gaan. “Nog één verhaaltje, mama!” Klinkt dat bekend in de oren? Of misschien draait het in jouw huishouden om nog één glas water, nog één liedje, of nog één extra knuffel. Vooral dat laatste verzoek kan behoorlijk verleidelijk zijn. Hoe dan ook, het is belangrijk om grenzen te stellen. Je kunt verwachten dat je één verhaaltje voorleest, één welterusten kus geeft en je kleintje dan in slaap wiegt. Grenzen gelden ook voor het uit bed komen. Als je peuter voortdurend uit bed komt, kun je overwegen om een soort ‘uit-bed-pas’ te introduceren. Vertel ze dat ze één extra glaasje water of één extra knuffel mogen krijgen, maar dat dit slechts één keer mag. Hierdoor voelen ze zich meer betrokken bij de beslissing en krijgen ze het gevoel dat ze zelf de controle hebben.

• Je kind wil niet alleen slapen De waarheid is dat je peuter misschien niet zo enthousiast is over naar bed gaan omdat hij jou mist. Kleine kinderen kunnen terughoudend zijn om gescheiden te worden van hun verzorgers, en ze vragen zich wellicht af wat er gebeurt als ze gaan slapen. Die angst om iets leuks te missen (ja, peuters kunnen last hebben van FOMO - Fear of Missing Out) kan leiden tot weerstand tegen bedtijd. En zelfs als het je lukt om je kleintje in bed te krijgen, willen ze misschien dat je bij ze blijft tot ze in slaap vallen. Soms laten ze je zelfs de kamer niet verlaten zonder een strijd voor het slapengaan.

• Ze denken ergens aan
  Hoe klein ze ook zijn, het kan natuurlijk ook dat ze ergens over in zitten. Misschien is er wel iets gebeurd op de kinderdagopvang? Praat er over met je kind.

• Hoe is het eigenlijk met jou?
  Je denkt er misschien niet meteen aan, maar eh: je kind pakt alles op hè!? Dus hoe is het eigenlijk met jou? Heb je stress, ben je druk, bezorgd? Dikke kans dat de kinderen reageren op jou als ouder. Als bedtijd een chaotische aangelegenheid is in jouw huishouden, kan dit van invloed zijn op je peuter. Het bedtijdritueel van in bad gaan, pyjama’s aantrekken, tandenpoetsen, haren kammen en alles voor de volgende dag klaarmaken, kan leiden tot een race tegen de klok voor iedereen.

• Ze zitten in een slaaptransitie
  Dat betekent dat ze van twee naar één slaapje kunnen gaan of zelfs van een slaapje naar niet meer slapen overdag. Het hoeft trouwens niet meteen in één dag. Ze mogen best de ene dag nog in hun oude patroon en de volgende dag weer het nieuwe, maar doordat dit allemaal schuift, kan het zijn dat ze ’s avonds niet willen slapen. Probeer daarom alles een beetje te verschuiven, waardoor ze uiteindelijk in hun nieuwe ritme komen.

• Je kind is nog niet moe

Peuters barsten vaak van energie. Als ze geen kans hebben gehad om te spelen en die overtollige energie te verbranden, zijn ze wellicht niet moe wanneer bedtijd nadert. Sommige goedbedoelende ouders proberen hun kinderen uit te putten door ze door het huis te laten rennen voordat het tijd is om te gaan slapen. Toch is er een fijne lijn tussen erg energiek zijn en oververmoeid raken. Als je die grens overschrijdt, kan het zijn dat je kind juist niet in slaap valt omdat het zo uitgeput is dat het niet weet hoe het moet ontspannen.

• Er is iets anders aan de hand
  Kan het niets van bovenstaande zijn en twijfel je? Ga dan gerust naar je huisarts. Beter het zekere voor het onzekere.

Kind slaapt ineens niet meer: de oplossing

Allemaal leuk en aardig dat we nu weten waardoor het kan komen, maar eh: hoe los je het op?

• Weggaan en weer terugleggen in bed
  Tijdrovend, maar efficiënt: in bed leggen, geruststellen, weggaan en bij huilen weer teruggaan en het riedeltje herhalen. Op die manier leer je ze dat huilen geen zin heeft om niet te hoeven slapen, maar laat je ‘m ook niet jengelen. Nadeel: kost heel veel tijd en energie én werkt voor een groep, niet voor alle kinderen.

• Bij hem zitten, kletsen, de dag doorspreken
  Vervolgens zeggen: ‘Ik ben over twee minuten terug’, weggaan en weer terugkomen. Dan weer kletsen en zeggen: ‘Ik ben over vijf minuten terug.’ Maak het moment steeds langer en bouw vertrouwen op dat je terugkomt. Uiteindelijk valt ‘ie dan wel in slaap.

• Zorg voor een goede bedtijd
  Als er overdag nog wordt geslapen, is de bedtijd wat later. Maar is dat slaapje overgeslagen of kort? Dan dus eerder! Te vaak wil men te snel een vroege bedtijd, want dan heb je de avond ‘terug, maar hiermee raak je juist de avond kwijt. Op een slaapje overdag gebruik je het 5-5 ritme (08’.00 wakker = 13.00 slapen. 15.00 wakker - 20.00 slapen bijvoorbeeld). Is de jouwe ouder dan twee? Ga dan voor het 6-6 ritme. En doet ‘ie geen slaapje meer? Dan moet de avondbedtijd dus vroeg(er) zijn.

• Consequent bedtijdritueel
  Belangrijk: zorg ervoor dat het bedtijdritueel iedere avond hetzelfde is. En niet alleen bij jou, maar ook als ‘ie bij de opa’s en oma’s blijft slapen. Laat je dus niet verleiden om ineens twee boekjes te lezen. Het bedtijdritueel werkt het beste als het altijd, alle dagen hetzelfde is. Stop hem lekker in en speel eventueel een slaapliedje af

• Monsters onder het bed
  Check of je kind angsten heeft. Misschien is er iets gebeurd? Een spannend verhaal dat voorgelezen is of pesterijen? Of ze zijn bang dat de ouders iets overkomt. Een kleine, verkeerde opmerking is soms al genoeg. Is een kind stout geweest en wordt hij hierop vaak aangesproken (jij bent stom, jij bent stout), kan dat heel groot en slaapverstorend werken. Spreek altijd gedrag aan (jij doet stom). Zijn er verbeeldingsangsten, zoals het monster onder het bed? Neem ze serieus. Een monster is heel echt. Schakel eventueel hulp in van een slaapcoach.

• Relax, ook tijdens de dag
  Zorg voor rustmomenten op de dag, bijvoorbeeld door rustig samen iets te doen of samen te zitten. Ook als er geen dagslaapje meer is, kan je kleine niet 24/7 ‘aan staan’.

• Laat ze kiezen
  Geef een beetje keuzevrijheid aan je kind. In de peuterfase gaat het ook om het ontwikkelen van de identiteit. Als je te streng bent, geeft dit verzet op de momenten dat een kind moet luisteren, zoals bij eten en slapen. Dus laat kiezen uit een rode of een blauwe jas. Of boekje één of boekje twee. Maar: ga niet mee in eisen als ‘ik wil papa’ als mama er is.

• Slaaptools
  Ook een goede: werk met pedagogische slaaptools. Denk aan een dagritmekaart, een strippenkaart om eisen in te willigen bij bedtijdverzet of een beloningssysteem voor goed gedrag rondom slapen.

• White noise Wist je dat white noise of ook wel witte ruis niet alleen voor baby’s is? Het kan ook geweldig zijn voor peuters. Een van de redenen hiervoor is dat witte ruis scherpe geluiden, zoals een veel te luide tv of het lawaaiige voorbijrazende verkeer, kan dempen, die hen gemakkelijk uit hun slaap kunnen halen. Zo kan bijvoorbeeld het geluid van de vaatwasser dienen als een vorm van witte ruis. Zodra de vaatwasser aangaat, kruipt hij lekker weg en valt meteen in slaap.

• Snel handelen Als hij steeds weer uit bed gaat handel dan snel. Als hij uit bed blijft komen, stop hem dan meteen weer in. Beantwoord zijn vragen niet en doe niet meer dan je regel uitspreken (“Het is tijd om te slapen”). Wees zo saai mogelijk, je wilt niet dat hij denkt dat uit bed komen leuk is of beloond wordt.

Hoeveel slaap is eigenlijk genoeg?

Voor peuters van 1 en 2 jaar oud is over het algemeen 11 tot 14 uur slaap per dag aanbevolen. Bijvoorbeeld, een 2-jarig kind kan meestal overdag een dutje van 2 uur doen en ’s nachts ongeveer 12 uur slapen. Voor iets oudere kinderen tussen de 3 en 5 jaar oud wordt meestal geadviseerd om tussen de 10 en 13 uur slaap per 24 uur te krijgen. Dit betekent dat een 4-jarige meestal slechts 1 uur dutje overdag doet, of soms helemaal geen, en ’s nachts ongeveer 10 tot 12 uur slaapt. Het exacte aantal benodigde uren slaap kan echter sterk variëren van kind tot kind. Het kan ook beïnvloed worden door verschillende factoren, zoals ziekte of een mindere dag. Als je merkt dat je kind consistent aanzienlijk minder slaap krijgt dan aanbevolen, is het raadzaam om contact op te nemen met je kinderarts