Wijze raad van

Stephanie Molenaar

Slaap- en onrustdeskundige

Jonge kinderen worden vaak vroeg wakker. Later naar bed brengen. zodat ze later wakker worden, lijkt dan misschien goed idee, maar is zinloos. Waarom? De wekker van je kind gaat ’s ochtends genadeloos op dezelfde tijd af en je kleintje begint door een late bedtijd vermoeid aan de dag. Proberen of je kind uit zichzelf de slaap weer gaat vatten na wat eten, troost of vermaak, loopt ook vaak op niets uit. Veel ouders nemen hun kleintje dan in bed, in de hoop nog iets van slaap te pakken. Ook dat wil vaak niet helpen. Zit er dan niets anders op dan de dag te beginnen terwijl de wereld nog slaapt? Gelukkig niet.

Zoals het klokje bij jou tikt

Ieder mens(je) heeft een eigen ritme, het 24-uurs ritme dat per persoon en per seizoen varieert. Zo heb je vroege vogels met een vroeg begin van de dag en een vroege bedtijd, avondmensen die de dag later starten en een latere bedtijd hebben én alles wat daar tussenin zit. Dat ritme wordt ingesteld met licht, beweging en voeding, maar is ook deels genetisch bepaald én ook gevoelig voor gewoonten.

Slaapgewoonten creëren

Een kind dat meestal naar bed gaat rond 19.00 uur zal rond deze tijd steevast moe worden. Omdat de nacht (meestal) zo’n 10-11 uren duurt bij kleintjes, kom je dan uit op een (accepteerbare) start van de dag om 06.00 uur. Dit is lichtjes op te schuiven, bijvoorbeeld om 19.30 naar bed en om 06.30 weer op. Het werkt wel aan twee kanten: je kunt bijvoorbeeld niet verlangen dat je kleintje om 19.00 slaapt en om 08.00 de dag start. Je kunt wel meer slaap toevoegen op de dag om zo op een latere bedtijd uit te komen, zonder dat je kind oververmoeid raakt. Dat laatste is heel belangrijk. Te lang wakker zijn, maakt ook dat slaap uitblijft of kleintjes eerder wakker worden. Dat wil je dus voorkomen.

Verhogen slaapdrang

Om te kunnen slapen, is een hoge slaapdrang nodig en daarvoor is het nodig dat het spel der slaaphormonen goed is afgesteld bij je kind. Later naar bed gaan, maakt dat het wakkerhormoon weer ‘aan’ staat en de slaap niet zo 1-2-3 komt. Wacht je tot de wakkerheid weer is gezakt, krijgt slaap weer een kans. Bij kleintjes duurt zo’n cyclus 90 minuten, bij volwassenen 1,5 uur. Houd er wel rekening mee dat inslapen tot twintig minuten mag duren.

Later wakker worden: hoe pak je het aan?

Wat kun je doen om een latere start van de dag bij je kleintje te bereiken? Hieronder vind je een aantal stappen en voorbeelden.

Bekijk de dagslaapjes

Neem eerst de hele dag onder de loep. De vroege vogel is vaak het kind dat rommelt met zijn dagslaap: van drie naar twee slaapjes, van twee naar één of van één naar geen. Dat gerommel brengt moeheid, maar ook dat die gewoonte op de schop gaat. Je gaat een nieuwe balans vinden die past bij de slaapontwikkeling van je kind. Slapen is ook een groeiproces. Juist door je te focussen op de dagslaap - de slaapjes overdag en door de juiste wakkertijden te gebruiken, krijg je balans en kun je oververmoeidheid voorkomen én toch uitkomen op een latere bed- en starttijd.

Voeg slaap toe

Belangrijk om te beseffen: slapen doet slapen, dus het opschuiven van slaap(jes) doe je door slaap toe te voegen, niet door meer wakkertijd te geven. Het helpt om je kleintje een powernap te laten doen, vaak aan het einde van de middag maar zeker voor 17.00 uur. Dat slaapje mag kort zijn, je kunt ook samen rustig op de bank zitten of lekker een wandeling maken met de kinderwagen of draagzak. Deze powernap maakt dat je kleintje even zijn slaapdrang kan verminderen en zo een latere bedtijd aankan zonder oververmoeid te raken.

Doe je dit een tijdje, dan wordt het een gewoonte en kom je uit op een latere bedtijd en een bijbehorende latere start van de dag. Door die latere start schuift alles op en zal die powernap niet meer nodig zijn of passen voor 17.00 uur. Zo heb je weer het oude aantal dagslaapjes, maar met de nieuwe latere bed- en startijd.

Voorbeeld slaapschema

Je dreumes van 1 jaar start de dag om 06.00 uur en gaat om 19.00 uur naar bed voor de nacht. Hij doet twee dagslaapjes, waar je een powernap aan kunt toevoegen omdat het middagslaapje relatief vroeg klaar is.

Een voorbeeld met powernap einde van de middag

• 06.00 Wakker
• 08.00 Slaapje
• 09.30 Wakker
• 12.30 Slaapje
• 13.30 Wakker
• 16.30 Powernap
• 17.00 Wakker (maken)
• 20.00 Slapen

Laat je kleintje hieraan wennen (dat gaat niet over één nacht ijs) totdat je merkt dat hij later wakker wordt. Neemt de dagslaap in lengte toe? Dan kan het zijn dat de powernap niet meer ‘past’. Je haalt die er dan weer af en breng je je kind om 19.00 uur naar bed.

Een voorbeeld zonder powernap

• 06.30 Wakker
• 08.30 Slaapje
• 10.00 Wakker
• 13.00 Slapen
• 15.00 Wakker
• 19.00 Slapen

Juist omdat gewoonte ook belangrijk is, gaat dit ritme beklijven en zal je kind moe worden rond 19.00 uur, terwijl het gewend is iets later de dag te beginnen. Op deze manier heb je de nacht verlengd.

Wat als je kleintje vroeg wakker blijft worden?

Wat nu als je kleintje toch wakker wordt om bijvoorbeeld 06.00 uur? Als je zeker weet dat de dag ‘klopt’ (er wordt genoeg geslapen en je kleintje slaapt makkelijk in) dan kun je nog wat andere trucs proberen.

Bij de allerkleinsten kan het helpen het moment van wakker worden te behandelen als de nacht: geeft stille aandacht, troost, eventueel een voeding en als dat allemaal niets doet, kun je eventueel bij je baby gaan liggen om zo later wakker worden te gewennen zonder gedoe.

Wat oudere kinderen weten hoe oorzaak en gevolg in elkaar steken en kun je vermaken door bijvoorbeeld een boekje of speeltje binnen handbereik te geven. Vaak friemelen ze dan even om toch weer in slaap te vallen. Slapen doet slapen, dus je kind gaat hieraan wennen en zo uiteindelijk wat later wakker worden.

Wat als je kind ’s avonds niet wil slapen?

Wat nu als je kleintje rondom bedtijd helemaal geen zin heeft om te gaan slapen en je verzandt in de beruchte bedtijd-battles? Dan weet je dat de timing niet klopt. Het kan zijn dat er op de dag niet lekker is geslapen, oververmoeidheid kan van een kind een klein monstertje maken aan het einde van de dag. Ga dan eens na: kloppen de wakkertijden? Het kan ook zijn dat je kind je nodig heeft, probeer in dat geval van bedtijd(en) fijne en rustige momenten te maken. Dit geeft meteen fijne (slaap)associaties, wat bevorderlijk is voor slaap. Oudere kinderen kun je ook altijd stimuleren met dagritmekaarten en belonen bij goed slapen en opstaan. Zorg dus voor een fijn bedtijdritueel, die je ook overdag (verkort) toepast.

Slaapweigering en korte dagslaapjes

Bij slaapweigering of hele korte slaapjes kies je juist eieren voor je geld door te wandelen, dragen of samen te liggen en zo je kleintje rozig te maken. Ook alleen rustig samen zijn brengt al herstel. Probeer die rust te faciliteren als het slapen wat rommeliger verloopt. Het kan zijn dat je kind in een periode van slaapregressie zit.

Om 05.00 uur al wakker?

Wat nu als je kleintje niet om 06.00 uur, maar om 05.00 uur de dag start? Alles voor zes uur in de ochtend wordt als de nacht beschouwd en zo wil je dus ook handelen: geef stille aandacht. Heel vroeg wakker worden, houdt altijd verband met de dag (check de slaap en het ritme), waar je dan eerst aan wilt werken.

Factoren als temperatuur spelen ook een rol (te koud of te warm), voeding (als de laatste voeding om 18.00 uur is geweest is het wel logisch dat je kind honger heeft om 05.00 uur) en gewenning. In de zomer kan het eerste daglicht je kleintje al doen waken, zorg dus ook voor een donker kamertje.

Nacht is spiegel van de dag

Als het om slapen gaat, is de nacht een spiegel van de dag. Heel vroeg de dag starten betekent dus vaak dat je eerst naar de dag gaat kijken. Onderschat het effect van temperatuur, licht en voeding niet, werk met een goed bedtijdritueel, troost en geef je kleintje ruim de tijd om in kleine stapjes te wennen en zijn ritme op te schuiven. Verwacht geen wonderen: schuiven kan zeker met een uurtje, maar een hele vroege vogel zal voorlopig geen uitslaper worden. Dat kost nu eenmaal tijd.