Beoordeeld door

Lois den Hollander

Schermtijdexpert, ergotherapeut en pedagoog

Wat is prikkelverwerking?

Voordat je leest waarom schermtijd geen oplossing is voor je kind om te ontprikkelen, eerst een kort biologielesje. Wist je dat we acht zintuigen hebben? Wat dit te maken heeft met prikkels, is dat al deze zintuigen ons helpen om informatie uit de omgeving op te vangen en te verwerken. Alles wat je via je zintuigen binnenkrijgt, komt je brein binnen. Je brein zorgt ervoor dat je goed kunt reageren op wat er om je heen gebeurt. Dit proces heet prikkelverwerking.

Maar wat zijn de acht zintuigen? We zetten ze kort voor je op een rij:

• Proprioceptief
  Helpt je te voelen waar je lichaam zich bevindt en hoe het beweegt.

• Vestibulair
  Is betrokken bij beweging en balans.

• Auditief
  Maakt het mogelijk om te horen.

• Visueel
  Zorgt ervoor dat je kan zien.

• Tast
  Laat je voelen, zoals temperatuur, druk of aanraking.

• Olfactorisch
  Maakt het mogelijk om te ruiken.

• Gustatorisch
  Zorgt ervoor dat je kan proeven.

• Interoceptie
  Geeft je het gevoel van honger, dorst of bijvoorbeeld buikpijn door spanning.

Hoe herken je of kind overprikkeld is?

Komt je kind thuis en lijkt hij moe of snel geïrriteerd? Helemaal niet gek, na een drukke dag op school, kinderdagverblijf of peuterspeelzaal. Hoe overprikkeling eruitziet, verschilt per kind. Maar dit zijn veelvoorkomende signalen:

• Afwezig lijken
• Zich terugtrekken
• Glazig uit de ogen kijken
• Moeilijk contact maken (alsof het in een eigen bubbel zit)

Of juist het tegenovergestelde:

• Onrustig zijn
• Heel druk of hyper reageren
• Moeite hebben om stil te zitten
• Steeds op zoek zijn naar iets om te doen

Prikkels door school

Als je kind op school zit, dan krijgt hij op een dag een hoop prikkels om te verwerken. Als je een gemiddelde schooldag bekijkt met de acht zintuigsystemen in je achterhoofd, zie je al snel hoeveel indrukken er binnenkomen. Denk aan:

• Geluiden uit de klas
• Verbale uitleg van de juf
• Bewegingen en geluiden van andere kinderen
• Geuren
• Het gevoel van de stoel waarop je kind zit
• Het gevoel van een potlood in je hand

Lees ook: Een basisschool kiezen doe je zo

Mijn kind is overprikkeld, en nu?

Als je kind overprikkeld is, lukt het vaak minder goed om te luisteren of aanwijzingen op te volgen. Het hoofd zit gewoon even vol. Kijk dus niet gek op als je kind ineens moet huilen of een driftbui krijgt. Hoe jij je kind hierbij kan helpen, is in ieder geval geen schermtijd geven. Waarom? Een filmpje lijkt misschien een momentje rust, maar dat is het meestal niet. Het zorgt juist voor extra prikkels. Beelden en geluiden komen hard binnen.

Waarom werkt schermtijd niet?

Misschien denk je nu: “Ja, maar bij mijn kind werkt het wél! Hij wordt er juist rustig van.” Dat lijkt misschien zo, maar helaas is dat vaak schijn. Je kind lijkt kalm omdat hij stilzit en weinig zegt. Maar van binnen is zijn hoofd nog steeds druk bezig met alle prikkels van het scherm.

Waarom schermtijd nog meer geen oplossing is voor ontprikkelen, is omdat:

• (Te) intense en onnatuurlijke stimulatie
  Door de felle kleuren, snelle bewegingen en het geluid worden zowel het visuele (zien) als auditieve (horen) systeem overbelast. Je kind heeft vaak weinig controle over de sterkte van de visuele prikkels. Het geluid kan wel zachter gezet worden, maar is vaak nodig om de inhoud goed te begrijpen.

• Disbalans tussen de zintuigen
  Schermtijd zorgt ervoor dat sommige zintuigen te veel prikkels krijgen, terwijl andere juist te weinig gestimuleerd worden. Dit veroorzaakt een verstoring tussen de verschillende systemen.

• Afleiding van emoties en gevoelens
  Als je kind video’s kijkt of spelletjes speelt, raakt hij afgeleid van zijn gevoelens. Hij focust zich meer op het scherm dan op de emoties die hij voelt. Het onprettige gevoel van overprikkeling wordt zo opzijgeschoven en vermeden. Hierdoor blijft er geen ruimte om de dag echt te verwerken.

Wat kun je wél doen?

Geen schermtijd dus. Maar wat dan wel? Om het zintuigsysteem weer in balans te brengen, kun je de volgende activiteiten inzetten:

• Bewegen
  Fietsen, rennen, klimmen, dansen, schommelen of met een bal spelen is een van de meest effectieve manieren om prikkels te reguleren. Juich het daarom vooral toe als je kind rondraast!

• Andere zintuigen stimuleren
  Lekkere geurtjes van bijvoorbeeld geurkaarsen of wierook werken rustgevend. Ook stevig kauwen of blazen met een rietje (zoals bij blaasvoetbal) helpt het zintuigsysteem te reguleren.

• Tastzintuig prikkelen
  Materiaal zoals zand, water, klei, verf of een rijstbak prikkelt het tastzintuig en helpt je kind in contact te komen met zijn lichaam. Ook activiteiten zoals met blote voeten door het gras lopen, een massage geven, in bad gaan, je huisdier aaien of je insmeren met bodylotion stimuleren dit zintuig.

• Vrij en zelfstandig spelen
  Je kind verwerkt de dag het beste door te spelen. Laat hem daarom vooral vrij en zelfstandig spelen.

Ontprikkel ook jezelf

Als ouder ben je vaak druk in de weer. Een momentje voor jezelf betekent vaak ’even’ gedachteloos scrollen. Maar juist in deze drukke wereld is het belangrijk om echt stil te staan bij hoe jij je voelt. Zoek een manier om te ontprikkelen zonder scherm. Of het nu wandelen, sporten, bakken of iets anders is, gebruik je zintuigen om te ontdekken wat voor jou werkt. Zo geef je ook het goede voorbeeld aan je kind en ga je lekkerder in je vel zitten.

Lees ook: Ontspannen na een drukke dag met de kids: 10 tips voor happy moms

Ontdek meer tips en adviezen van deskundige Lois den Hollander.