Wat is stotteren?

Tussen de 2 en 5 jaar maken veel kinderen een fase door waarin hun spraak tijdelijk minder vloeiend wordt. Ze herhalen woorden of zinsdelen en gebruiken stopwoordjes zoals “euh”. Dit zijn normale situaties van niet vloeiend spreken die vaak vanzelf weer verdwijnen en waar kinderen zelf meestal niet veel van merken.

Bij kinderen die echt stotteren, komen deze situaties van niet vloeiend spreken vaker en intenser voor. Het begint vaak met dezelfde onopvallende herhalingen, maar al snel worden de spraakproblemen duidelijker. Het kind kan bijvoorbeeld vastlopen op bepaalde klanken of woorden, en soms raakt het zelfs gefrustreerd door zijn eigen spraak. Het is belangrijk om dit onderscheid goed in de gaten te houden.

Voorbeelden van stotteren bij je kind

• Je kind rekt een klank uit (‘ssssssssssok’).
• Je kind herhaalt een klank of lettergreep (‘b-b-b-b-bal’).
• De spraak van je kind hapert bij een klank (‘K … k … koekje’).
• Je kind neemt lange pauzes tussen woorden en twijfelt vaak (‘Ik wil … naar … de speeltuin’).

Gaat stotteren vanzelf over?

In veel gevallen verdwijnt stotteren vanzelf, maar dit hangt af van hoe lang het stotteren aanhoudt. De kans dat een kind vanzelf stopt met stotteren is het grootst tot ongeveer 7 jaar. Na die leeftijd wordt de kans op spontaan herstel steeds kleiner. Hoewel het ook bij tieners en volwassenen nog kan verdwijnen, komt dit zelden voor. Daarom is het belangrijk om op tijd hulp in te schakelen als je kind stottert. Hoe eerder de behandeling begint, hoe groter de kans op herstel.

Is stotteren erfelijk?

Bij sommige kinderen verdwijnt het stotteren niet vanzelf. Deze kinderen hebben in zekere mate een aanleg voor stotteren. Ze zijn geboren met een minder goed vermogen om de timing en coördinatie van hun spraak te beheersen. Vaak komt stotteren ook bij andere familieleden voor, maar dat is niet altijd het geval.

Vroeger werd vaak gedacht dat de oorzaak van stotteren bij de ouders lag. Inmiddels heeft onderzoek uitgewezen dat je er als ouder niets aan kunt doen als je kind stottert. Hoe stotteren precies ontstaat, wordt nog verder onderzocht. Er zijn wel steeds meer aanwijzingen dat het een medische oorzaak heeft en voor een gedeelte erfelijk is.

Mogelijke oorzaken en triggers

Er zijn een aantal dingen die het stotteren kunnen versterken. Het kan bijvoorbeeld erger worden als er meer van je peuter of kleuter verwacht wordt dan hij aankan. Je kind kan door deze (te) hoge verwachtingen gespannen raken en als gevolg daarvan meer gaan stotteren. Je peuter of kleuter zal ook haarfijn aanvoelen als de mensen om hem heen geïrriteerd of bezorgd zijn over het stotteren. Het kan gebeuren dat hij zich daardoor onzeker gaat voelen, wat het stotteren kan versterken.

Jouw rol als ouder

Als ouder speel je een belangrijke rol in het proces. Het is essentieel om geduldig en ondersteunend te zijn, en vooral niet te veel nadruk te leggen op het stotteren. Het kan helpen om zelf rustig en langzaam te praten, zodat je kind meer tijd krijgt om woorden te vormen. Ook het bieden van een ontspannen en positieve omgeving helpt je kind om zich minder druk te maken over het spreken.

Hoe reageer je als je kind stottert?

• Toon begrip. Wees lief voor je kind, zeg dat je van hem houdt. Praat erover. Zo leert je kind dat stotteren er mag zijn. Op deze manier geef je hem zelfvertrouwen.
• Praat zelf langzaam en duidelijk. Je kind merkt op deze manier dat het prima is om de tijd te nemen als hij iets wil zeggen.
• Wees geduldig. Maak de zinnen of woorden liever niet af. Reageer op de inhoud en neem de tijd om te luisteren.
• Zeg bepaalde dingen liever niet. Zoals: ‘Haal even diep adem’, ‘Zeg het nog eens’ of ‘Praat eens rustig’. Wees zuinig met deze aanmoedigingen. Je kind kan het gevoel krijgen dat hij iets niet goed doet.

Lees ook: Tips om je kind (beter) te leren praten

Wanneer schakel je hulp in?

De resultaten van therapie op jonge leeftijd zijn vaak goed. Het is daarom verstandig om contact op te nemen met een logopedist zodra je merkt dat je kind begint te stotteren. Een veelgebruikte tool hiervoor is de Screeningslijst Stotteren (SLS), een korte vragenlijst die je als ouder zelf kunt invullen om te zien of je kind baat kan hebben bij logopedie.

Als de lijst aangeeft dat er actie nodig is, zal de logopedist samen met jou het stotteren in kaart brengen. Vaak wordt er eerst een periode van observatie afgesproken, waarin je als ouder leert hoe je het stotteren van je kind kunt volgen en noteren. Dit proces heet monitoren. Op basis van deze observaties kan besloten worden of er een behandeling nodig is.

Welke behandelingen zijn er voor peuters en kleuters?

In Nederland worden voor kinderen onder de 6 jaar twee therapieën het meest gebruikt: het Lidcombe Programma (LP) en therapie op basis van het Verwachtingen en Mogelijkheden Model, ook wel Demands and Capacities Model (DCM). Bij beide therapieën werken logopedisten en ouders nauw samen.

Lidcombe Programma (LP)

Bij het Lidcombe Programma ligt de nadruk op het positief bekrachtigen van vloeiende spraak. Ouders spelen een centrale rol en worden intensief begeleid door een logopedist. Het doel is dat ouders dagelijks thuis met hun kind oefenen, onder begeleiding van een logopedist.

Demands and Capacities Model (DCM)

Het DCM richt zich op het afstemmen van de verwachtingen op de mogelijkheden van het kind. Hierbij leren ouders technieken om de communicatie met hun kind te vergemakkelijken en stress rond spreken te verminderen. Ook hier worden ouders begeleid door een logopedist en oefenen ze thuis met hun kind.

Bij beide programma’s geldt dat het belangrijk is om te kijken wat voor jouw kind het beste werkt. De therapie wordt aangepast aan de specifieke behoeften van je kind.

Wordt stottertherapie vergoed?

Stottertherapie voor kinderen wordt vergoed vanuit de basisverzekering, maar het is altijd verstandig om contact op te nemen met je zorgverzekeraar voor de exacte voorwaarden. De meeste behandelingen kunnen zonder problemen vergoed worden, zodat je kind de zorg krijgt die het nodig heeft.

Zoek hulp als je twijfelt

Stotteren bij peuters en kleuters is dus vaak een fase die vanzelf overgaat, maar niet altijd. Het is belangrijk om stotteren op jonge leeftijd serieus te nemen en tijdig in te grijpen als dat nodig is. Met de juiste begeleiding en behandeling is de kans groot dat je kind weer vloeiend gaat praten. Kortom, blijf niet rondlopen met je zorgen. Vul de Screeningslijst voor stotteren (SLS) in, vraag om advies bij het Centrum Jeugd en Gezin (CJG) in jouw woonplaats of bezoek een logopedist.

Bronnen: Stotterfonds, Nederlandse Vereniging voor Stottertherapie