Wat is ADHD?

Een kind met ADHD kan zijn aandacht niet goed richten. De hersenen reageren sneller op prikkels, zoals impulsen, stemmingen en gebeurtenissen. Hierdoor is je kind snel afgeleid. Ook zie je vaak lichamelijke onrust, zoals friemelen en wiebelen, steeds opstaan en rondlopen of -rennen. De grootste problemen zie je vooral bij het taakgericht werken op school en het leren, en in de omgang met andere kinderen. Hij is drukker en doet vaker dingen zonder nadenken. Thuis merk je dat het aanleren van bepaalde routines traag kan verlopen: je kind vergeet wat hij moet doen.

ADHD-I

Niet alle kinderen met ADHD zijn druk, maar hebben wel moeite met opletten. Deze kinderen zijn vaak dromerig en stil. Voorheen werd dit ADD genoemd, zonder de H van hyperactief. De diagnose ADD wordt sinds 1987 niet meer gesteld. Tegenwoordig is deze stoornis officieel een soort binnen de diagnose ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder). De precieze naam is ADHD-I. De I staat voor inattentive, dit betekent onoplettend. Hoewel ADD niet meer officieel bestaat, kom je de term nog regelmatig tegen.

Oorzaak van ADHD

Het is niet bekend waardoor ADHD ontstaat. Wel zie je dat het in sommige families vaker voorkomt dan bij andere. Uiteraard is het niet zo dat ieder druk kind ADHD heeft (of ieder dromerig kind ADD). Trek dan ook zelf geen conclusies. Als je zeker wilt weten of je kind ADHD heeft, schakel dan een specialist in voor onderzoek en diagnose.

Kenmerken van ADHD

Er zijn drie belangrijke kenmerken die sterk wijzen op ADHD, in combinatie met het feit dat ze zich al voordoen voordat je kind 12 jaar is en de problemen die ze veroorzaken er al langer dan een half jaar zijn.

• onoplettend, concentratieprobleem (alles ‘half’ doen)
• erg druk zijn (hyperactief)
• impulsiviteit (niet denken, maar doen)

Gedrag kind met ADHD

Een kind met ADHD vertoont vaak ook onderstaand gedrag.

Aandacht nergens bijhouden

• Slordige fouten maken.
• Moeite om de aandacht bij een spel of taak te houden.
• Het lijkt alsof uw kind niet luistert.
• Moeite met een ingewikkelde of saaie opdracht (zoals speelgoed of kamer opruimen).
• Vaak iets kwijt zijn.
• Snel afgeleid zijn.
• Vaak iets vergeten.

Eerst doen, dan pas nadenken

• Onrustig bewegen met handen en voeten, veel draaien op de stoel.
• Niet kunnen blijven zitten.
• Rondrennen en overal opklimmen, ook als dit niet de bedoeling is.
• Steeds bezig zijn, geen rust nemen.
• Moeilijk rustig kunnen spelen of ontspannen.
• Erg veel praten.
• Antwoord geven voordat iemand klaar is met de vraag.
• Moeite om op de beurt te wachten.
• Vaak door andere mensen heen praten.

Problemen op school, met vriendjes en thuis

• Passiviteit.
• Teruggetrokkenheid.
• Niet goed kunnen luisteren.
• Niet doen wat anderen van het kind vragen.
• Moeite om taken af te maken.
• Regelmatig spullen kwijt zijn.
• Snel afgeleid zijn.
• Vaak iets (een afspraak, een opdracht) vergeten.
• Moeilijk tot actie komen/uitstelgedrag.
• Traag leertempo.
• Onder niveau presteren.

Hyperactiviteit en impulsiviteit

• Wiebelen, veel bewegen met handen/voeten, draaien op de stoel.
• Niet kunnen blijven zitten.
• Rondrennen, overal op klimmen.
• Geen rust nemen, voortdurend bezig zijn (doordraven).
• Bij oudere kinderen: onrust, moeilijk kunnen ontspannen.
• Moeilijk rustig kunnen spelen.
• Veel praten.
• Moeite om op de beurt te wachten.

Overige problemen die voorkomen

• Weinig tot geen gevoel hebben voor tijd.
• Moeite hebben met plannen.
• Moeilijk in slaap kunnen vallen.
• Prikkelbaarheid.
• Snel angstige gevoelens en gedachten hebben.
• Snel boos worden.
• Sociaal onhandig zijn, moeite hebben sociale signalen op te vangen.
• Emotionele uitbarstingen, onverwachte driftbuien en huilbuien.
• Hoofd- en bijzaken moeilijk kunnen scheiden.
• Onhandigheid en houterigheid, vaak vallen en knoeien.

Deze kenmerken komen niet alleen bij kinderen voor. Het lijkt soms alsof een volwassene deze symptomen niet heeft. Dat is schijn: een volwassene kan ze alleen beter onderdrukken. Kinderen (en volwassenen) met ADHD kunnen vaak hun capaciteiten niet goed gebruiken. Ze hebben minder grip op hun eigen functioneren. Ook is het lastig om te voldoen aan wat anderen en ze van zichzelf verwachten. Hierdoor ontwikkelen ze vaak een negatief zelfbeeld.

Positieve effecten van ADHD

Er zijn natuurlijk ook positieve effecten van ADHD. Herken je dit bij jouw kind?

• Intens kunnen genieten
• Creatief en vindingrijk zijn en helemaal opgaan in een spel
• Goed ontwikkeld empathisch vermogen, grote betrokkenheid
• Aandacht voor details
• Vernieuwende ideeën bedenken
• Scherpe intuïtie met een eigen blik op de wereld
• Oplossingsgericht
• Goed gevoel voor humor

Kan een kind van 3 jaar ADHD hebben?

Officieel wordt de diagnose bij kinderen pas gesteld vanaf 5 jaar. Natuurlijk is ADHD er al eerder. Maar vaak is het op jongere leeftijd moeilijk om hyperactiviteit te onderscheiden van normaal druk gedrag bij peuters en kleuters. Er wordt op dit moment wel onderzoek gedaan naar ADHD bij jonge kinderen.

Wat ervaart een kind met ADHD?

Een kind met ADHD ervaart emoties sterker. Ook blijven ze vaak langer aanwezig bij kinderen met ADHD. Als hij verdrietig is, dan voelt hij zich heel verdrietig. En als hij boos is, dan kan hij heel boos zijn. Maar ook: als hij blij is, dan is hij superblij! Je kind kan ook sneller van slag zijn door kleine dingen. Bijvoorbeeld als jij verdrietig of gestrest bent. Of als het hem niet lukt om een toren te bouwen. Het is goed om je hier bewust van te zijn.

Kun je een kind testen op ADHD?

Je kunt nooit zelf de diagnose stellen. Bespreek je vermoedens eerst met de huisarts. Hij kan je doorverwijzen voor onderzoek naar een psycholoog, psychiater of kinderarts.

Je kunt wel deze online ADHD test doen, waarbij je zo goed als mogelijk het gedrag van je kind invult. Dit geeft alvast een goede indicatie.

Wat gebeurt er na een onderzoek?

Is er onderzoek gedaan naar ADHD bij je kind? Je behandelaar vertelt je wat er uit het onderzoek is gekomen.

• Je kind is druk en/of snel afgeleid, maar het is geen ADHD. Verder onderzoek is meestal niet nodig.
• Je kind heeft ADHD. Jullie krijgen begeleiding en training aangeboden. Ook school wordt hierbij betrokken. Vanaf 12 jaar kan je kind zelf een training volgen.
• Soms worden medicijnen aangeboden.
• Er kan ook een andere oorzaak zijn, bijvoorbeeld iets lichamelijks. Je krijgt dan advies over waar je terecht kunt.

Hoe kun je je kind helpen?

Ieder kind is anders. De onderstaande adviezen kunnen jou en je kind helpen, of hij nu wel of geen ADHD heeft.

• Zorg voor structuur. Dit doe je door samen regels af te spreken. Met je (ex-)partner en je kind.
• Geef je kind een vaste bedtijd, sta op vaste tijden op en plan vaste eetmomenten. Eet ook consequent op één plek. Dus niet de ene keer aan tafel en de andere keer op de bank. Zorg ook dat spullen een vaste plaats hebben.
• Wees duidelijk. Vertel elke ochtend aan je kind wat de planning voor de dag is. Wat gaat je kind doen? Wat ga jij doen? Je kunt als hulpmiddel plaatjes, foto’s en/of een (schrijf)bord gebruiken. Gebruik korte zinnen en woorden.
• Belonen werkt beter dan straffen. Beloon goed gedrag direct met een compliment of een knuffel. En doe dat gerust meerdere keren per dag. En iets extra’s kan altijd. Door samen een boekje te lezen of een spelletje te doen bijvoorbeeld.
• Beweging is altijd goed. Ga lekker naar buiten of laat je kind meehelpen met kleine klusjes.
• Maak afspraken met je kind over wat wel en niet mag. Geef ook aan wat er gebeurt als je kind het toch doet. En het allerbelangrijkste: ga op een positieve manier met je kind om. Ieder kind geniet als hij hoort wat hij goed doet en als hij aangemoedigd wordt. Dit zorgt voor zelfvertrouwen.

Omgaan met ADHD

Het is niet altijd gemakkelijk om een kind met ADHD te hebben. Het lijkt dan wel alsof hij expres iets doet wat niet mag. Of expres niet luistert. Dat is (meestal) niet zo. Als je kind iets moeilijk vindt, dan heeft hij vaak moeite om zijn aandacht erbij te houden. En andersom ook: als je kind iets te makkelijk vindt, dan is dat ook lastig voor hem. Over het algemeen geldt: kinderen met ADHD hebben vaker uitleg en meer herhaling nodig dan anderen. Het beste is om te letten op wat er goed gaat, bij jezelf en bij je kind.

Kun je ADHD behandelen?

Vaak worden ADHD-klachten minder als een kind ouder wordt. Zo worden veel kinderen met ADHD minder onrustig als ze volwassen zijn. Bij ongeveer 3 van de 10 kinderen worden de klachten zoveel minder dat je het geen ADHD meer noemt. Bij de andere kinderen worden de klachten minder of anders. Een kind uit zich dan niet meer als druk, maar voelt zich wel onrustig van binnen. Of blijft moeite houden met de aandacht erbij houden en/of opletten.

Medicatie bij ADHD

Het kan zijn dat je kind weinig of niet voldoende baat heeft bij de gegeven adviezen en training. En dan op een manier waardoor hij problemen blijft houden. Er bestaat medicatie voor mensen met ADHD. Er zitten zowel voor- als nadelen aan deze medicijnen. Bespreek deze met je huisarts.

Heeft voeding effect op ADHD?

Heeft voeding effect op de symptomen van ADHD? Alle studies bij elkaar wijzen uit dat je met een bepaald voedingspatroon de uitingen van ADHD kunt beïnvloeden. Kijk maar eens wat bij jou en je kind past.

• Kinderen met ADHD hebben vaak een tekort aan zink, magnesium, ijzer, koper en omega 3 vetten. Bespreek met je huisarts of je in de vorm van een speciaal supplement voor kinderen deze tekorten kunt aanvullen.
• Een kind met ADHD is gebaat bij zo veel mogelijk plantaardig eten. Veel fruit, groente, noten, volle granen, peulvruchten en plantaardige oliën. Zet voldoende vette vis en gevogelte op het menu en liever niet vaker dan eens per week rood vlees.
• Vermijd snelle suikers en koolhydraten om de bloedsuikerspiegel stabiel te houden.
• Geef kleine porties verspreid over de dag. Zo wordt de stofwisseling optimaal geactiveerd.

Training voor ouders

Er bestaan trainingen voor ouders met kinderen die ADHD hebben. Een training kan jullie helpen in de omgang met elkaar en anderen. Ook ondersteun je de ontwikkeling van je kind voor de toekomst. Bespreek met je huisarts of behandelaar waar je een oudertraining kunt volgen. Onder meer de volgende onderwerpen komen aan bod.

• Hoe kun je het gedrag van je kind veranderen?
• Hoe zorg je dat je duidelijk bent naar je kind?
• Hoe zorg je dat je kind beter begrijpt wat van hem wordt verwacht?
• Hoe reageer je het best op het gedrag van je kind?
• Hoe pas je je eigen verwachtingen aan naar wat je kind kan?

NHG richtlijnen voor ADHD

Wil je meer weten over de NHG richtlijnen als het gaat om symptomen, diagnostiek en medicatie, kijk dan op de website van het Nederlands Huisartsen Genootschap.

Gevolgen ADHD voor de ontwikkeling

Als je kind ADHD heeft, dan hoeft dit geen probleem te zijn of te worden. Ieder kind met ADHD is anders. Het gaat er meer om dat je weet hoe jullie omgaan met deze kenmerken en symptomen. Je kind heeft veel te leren op sociaal gebied en ook persoonlijk staan hem uitdagingen te wachten. Want hyperactief gedrag en impulsiviteit kunnen zorgen voor gedragsproblemen.

Dit kan zorgen voor negatieve reacties van mensen om hem heen van andere kinderen, andere ouders en docenten. Dit heeft effect op het zelfvertrouwen van je kind. Ook kan hij het gevoel hebben te worden buitengesloten. Op school kunnen leerproblemen ontstaan, doordat je kind sneller afgeleid is. En zonder concentratie kosten opdrachten hem ook meer moeite.

Tot slot: binnen je gezin is het belangrijk om de balans te blijven zoeken. Voor broertjes en zusjes en als ouders onderling kan de emotionele last zwaar zijn. Vanaf de puberteit nemen kinderen over het algemeen meer risico’s. Kinderen met ADHD doen dit vaker dan andere pubers. Ze hebben vaker psychische problemen, zoals angst, depressiviteit en agressiviteit. Het blijft dus belangrijk om met de behandelend arts te praten en te zoeken naar wat voor je kind en voor jullie werkt.

Wanneer zoek je (direct) hulp?

Gebruikt je kind ADHD medicijnen? Bel direct de huisarts of huisartsenpost als je één of meer van de onderstaande klachten merkt. Deze kunnen komen door te veel medicijnen.

• Heftige hoofdpijn
• Minder kracht, een verlamd gevoel
• Niet goed kunnen zien, bewegen of praten
• Schokken met armen en benen (trekkingen)
• Bang zijn, zich raar voelen, in de war zijn, stemmen horen of dingen zien die er niet zijn
• Blijven overgeven, blijven trillen, een snelle hartslag hebben

Maak een afspraak met de huisarts of kinderpsychiater in volgende situaties.

• Je kind heeft andere psychische problemen, zoals vaak bang zijn, somberheid, vaak erg boos worden, agressief gedrag, plots bewegingen maken (tics).
• Je kunt het niet meer goed aan thuis en je maakt je zorgen over je kind en/of gezin.
• Je kind gebruikt ADHD medicijnen en heeft veel last van bijwerkingen, zoals geen eetlust, slecht slapen, hoofdpijn en/of buikpijn.

ADHD en autisme

ADHD en autisme lijken in eerste instantie niet op elkaar. Maar volgens onderzoek zijn er meer overlappingen dan we denken. Stoornissen uit het autismespectrum (ASS) en ADHD hebben mogelijk dezelfde genetische basis. Het kan dus zijn dat je kind niet 100 procent ADHD heeft of autistisch is, maar een beetje van beide heeft. Er is een duidelijke overlap op het gebied van aandachtsproblemen. Bijvoorbeeld als het gaat om het verwerken van prikkels of selectieve aandacht. Het kernverschil zit met name in het sociale contact.

Kinderen met autisme hebben moeite met communicatie, omdat ze de sociale regels niet kennen. Bij kinderen met ADHD gaat het om andere redenen vaak mis in de communicatie. Er zijn op dit moment veel onderzoeken naar ADHD, ADD en autisme, én de verbanden en verschillen.

Bron: Hersenstichting.nl, Thuisarts.nl, NJi.nl