Dit gevoel gaat niet zomaar weg. Hoe harder je probeert alles goed te doen, hoe sterker het soms wordt. Perfectionisme speelt hierbij een grote rol. Sanne-Marie (38), moeder van drie, herkent dit. “Ik wilde alles goed doen. Geen schermtijd, suikervrije maaltijden en altijd volledige aandacht. Als thuisblijfmoeder moest ik de hele dag met Duplo spelen, anders voelde het alsof ik tekortschoot.”

Liefde + verantwoordelijkheid = schuldgevoel

Psycholoog Trudie Willemsen legt uit: “Schuldgevoel is een bijproduct van liefde en verantwoordelijkheid. Je wilt dat je kind gelukkig is en voelt je schuldig als je denkt dat je niet genoeg doet. Dat is heel menselijk. Alleen, er is een verschil tussen gezonde betrokkenheid en verlammend schuldgevoel. Een beetje schuldgevoel hoort erbij, maar als het je leven gaat bepalen, moet je ingrijpen.”

De innerlijke criticus, die strenge stem in je hoofd, speelt hierin een grote rol. Hij vergelijkt je met anderen, vindt dat je meer in het moment moet zijn en vraagt waarom je alweer werkt. Vaak komt deze stem voort uit opvoeding, sociale verwachtingen of eerdere ervaringen. Schuldgevoel maakt je onzeker, waardoor de criticus alleen maar luider wordt. Zo ontstaat een vicieuze cirkel.

We eisen van onszelf een onmogelijke combinatie

Elke moeder heeft die innerlijke stem die haar streng toespreekt. Opvoedkundige Anne-Marie Stevens ziet dit vaak terug. “Moeders leggen de lat vaak onrealistisch hoog. Je kunt geen perfecte moeder, partner, werknemer en vriendin tegelijk zijn. Dat is een onmogelijke combinatie. Opvoeden is een vak. En er is niks zo onvoorspelbaar als een kind. Je valt van het een in het ander en het kost tijd om je kind te leren kennen. Gaandeweg leer je. Met vallen en opstaan. Geef jezelf daar ook de tijd voor.”

Generatiepatronen werken door in het nu

Schuldgevoel ontstaat door biologie en cultuur. Moeders voelen zich van nature verbonden met hun kind, maar maatschappelijke verwachtingen versterken dat gevoel. De rol van zorgdrager zit diep verankerd, waardoor veel moeders zich schuldig voelen als ze niet aan alles voldoen - ook als die verwachtingen onrealistisch zijn.

Daarnaast wortelt schuldgevoel ook in hoe we zelf zijn opgevoed en welke verwachtingen we vanuit huis hebben meegekregen. Anne-Marie: “Veel vrouwen komen uit een generatie waarin hun moeders stopten met werken zodra ze kinderen kregen. Die normen draag je onbewust mee.” Toch leven we nu in een andere tijd. Moeders werken massaal en verdelen de zorg met hun partner. Maar dat oude schuldgevoel blijft vaak hangen. Sanne (41) heeft twee dochters en worstelt met deze verwachtingen. “Mijn moeder had altijd alles perfect op orde. Als ik zie hoe zij het deed, voel ik me soms tekortschieten. Ik werk en thuis ben ik vaak moe. Meestal heb ik geen zin om uitgebreid te knutselen of een maaltijd te koken.”

De illusie van het ‘perfecte moederschap’

Social media versterken dat gevoel van tekortschieten. Instagram staat vol moeders die hun huis tiptop in orde hebben, een succesvolle carrière combineren met het moederschap én er ook nog eens stralend uitzien. Bisola (30), zwanger van haar tweede, herkent dit gevoel. “Op Instagram zie ik regelmatig moeders ‘even snel’ een gezonde maaltijd koken, terwijl mijn realiteit meer is: wat kan ik maken met een banaan en een half broodje?”

Kinderen hebben geen foutloze moeder nodig, maar een echte moeder.

Psycholoog Trudie waarschuwt: “Wat je ziet, is een zorgvuldig geselecteerde werkelijkheid. Niemand post een foto van zichzelf in tranen.” Toch laten we ons beïnvloeden en vergelijken we onszelf met dat perfecte beeld. Schaamte doet je geloven dat jij de enige bent die worstelt, maar in werkelijkheid is geen enkele moeder perfect. Opvoedkundige Anne-Marie benadrukt: “Goed opvoeden betekent niet dat je perfect moet opvoeden. Dat bestaat niet eens. Daarbij hebben kinderen geen foutloze moeder nodig, maar een echte moeder.”

Volgens Trudie is het belangrijk om realistisch naar je eigen verwachtingen te kijken: “Vraag jezelf af: zijn ze realistisch? Zou je dit ook van een vriendin eisen?” Ook Bisola probeert zichzelf hieraan te herinneren. “Als ik me schuldig voel omdat ik te moe ben om actief te spelen, bedenk ik me dat mijn zoontje net zo gelukkig is als hij gewoon tegen me aan kan liggen terwijl ik een liedje voor hem zing. Hij heeft mij niet nodig als entertainer, hij heeft mij nodig als een veilige haven.”

Schuldgevoel kan je uitputten

Als schuldgevoel te veel wordt, kan het je uitputten. Stacey (34), moeder van drie, ervaart dit ook. “Ik heb het gevoel dat ik altijd méér moet doen. Mijn verloofde zegt dat ik mezelf niet zo moet opjagen, maar ik til overal zwaar aan. Als ik een keer niet doe wat mijn kinderen vragen, voelt het alsof ik faal.” Dit schuldgevoel is uitputtend: je probeert alles te geven, wordt moe, reageert kortaf en voelt je daar weer schuldig over. Opvoedkundige Anne-Marie waarschuwt: “Wat vaak vergeten wordt, is de impact van zelfzorg. Ouders die nooit tijd voor zichzelf nemen, lopen het risico emotioneel uitgeput te raken. De balans zoeken tussen wat je je kind geeft en wat je zelf nodig hebt, is erg belangrijk. Het is fijn voor kinderen als je er bent, maar het is ook leuk én goed voor ze om alleen of met vriendjes te spelen.”

Naast zelfzorg speelt ook de relatie met je partner een rol. Psycholoog Trudie: “Als er aandacht voor de relatie is en ouders onenigheid met elkaar goed uitspreken en oplossen, hebben de kinderen het ook goed en leren van het voorbeeld. Dat is een veilige basis. Je kunt je schuldgevoel lichter maken door jezelf te zien en te zorgen dat je dingen doet waar je blij van wordt. Houd een dagboek bij of praat met een vertrouwd iemand, zo kun je je gedachten beter onderzoeken en ordenen.”

Ik leerde dat ik niet mijn gedachten ben, en dat niet alles wat ik denk de waarheid is.

Als je die strenge stem in je hoofd herkent en vragen stelt bij wat hij zegt, kun je de druk in jezelf minder maken en liever voor jezelf zijn. Sanne-Marie ontdekte tijdens therapie hoe haar innerlijke criticus haar jarenlang liet geloven dat ze lui was en domme keuzes maakte. Door oude dagboeken te lezen, realiseerde ze zich dat deze overtuigingen niet klopten. “Ik leerde dat ik niet mijn gedachten ben, en dat niet alles wat ik denk de waarheid is.”

Volgens Trudie is schuldgevoel niet altijd negatief, zolang het maar niet je leven bepaalt. “Misschien voel je je schuldig omdat je soms een makkelijke maaltijd op tafel zet. Accepteer dat: opvoeden betekent keuzes maken. De ene keer kies je voor je kind, een andere keer voor jezelf.”

Je ben echt niet de enige

In het ouderschap loopt het vaak anders dan gepland. En juist op moeilijke dagen wil je soms gewoon even horen dat het ook voor anderen niet altijd makkelijk is. Opvoedkundige Anne-Marie benadrukt: “Moeder zijn is prachtig, maar soms ook hartstikke zwaar. En als je je daar dan schuldig over voelt, is iets opbeurends het laatste wat je wilt horen. Je wilt dat iemand jou begrijpt en je aanhoort, zodat jij kunt ventileren. Je hebt behoefte aan oprechte verhalen, zonder dat alles positief gedraaid wordt.”

Lees ook: Ellen: ‘Hoe ik alle ballen hoog houd? Nou, niet!’

Schuldgevoel als moeder is hardnekkig, maar vaak gebaseerd op onrealistische verwachtingen. Het is dan ook belangrijk om je gevoelens in perspectief te plaatsen. Perfectie bestaat niet, en dat hoeft ook niet. Je kinderen herinneren zich later niet of je altijd gezonde snacks gaf of nooit mopperde. Wat ze zich wél herinneren? Hoe ze zich bij jou voelden en of ze bij je terecht konden als het echt nodig was.

Omgaan met schuldgevoel als moeder

Schuldgevoel en moederschap lijken hand in hand te gaan, maar het mag je niet verlammen. Hoe laat je die last los? Met deze praktische tips.

1. Check je verwachtingen. Zijn ze realistisch? Verwacht je dingen van jezelf die je bij een vriendin nooit zou eisen? Wees net zo mild voor jezelf.
2. Praat erover. Deel je twijfels met andere moeders. Je zult merken: je bent niet de enige.
3. Gun jezelf ruimte. Een moeder die goed voor zichzelf zorgt, kan er ook beter voor haar kinderen zijn. Maak tijd voor jezelf, zonder schuldgevoel.
4. Laat perfectie los. ‘Goed genoeg’ is écht goed genoeg. Je kinderen herinneren zich niet zozeer wat je allemaal deed, maar wel hoe ze zich bij jou voelden.

Dit artikel is eerder verschenen in magazine WIJ.