Volgens de wet moeten zorgverleners toestemming aan de patiënt vragen als zij een ingrijpende medische handeling willen uitvoeren. Tijdens een bevalling kun je daarbij denken aan een vaginaal onderzoek, een keizersnede of inknippen. Uit onderzoek van gezondheidswetenschapper Marit van der Pijl van het Amsterdam UMC blijkt nu dat die vraag vooral in het geval van een knip lang niet altijd gesteld wordt.

Niet om toestemming gevraagd

Van de vrouwen die een knip kregen, zei 42% dat hen niet om toestemming was gevraagd. Ruim een kwart van hen ervoer dat als vervelend. 43 vrouwen gaven zelfs aan dat ze de knip geweigerd hadden, maar ‘m tóch kregen. Ook een injectie met het hormoon oxytocine, dat helpt om de placenta sneller geboren te laten worden en bloedverlies te voorkomen, werd vaak gezet zonder overleg met de vrouw in kwestie. Ruim 47% van de vrouwen kreeg deze prik zonder toestemming, 41 vrouwen kregen ‘m toch nadat ze expliciet weigerden.

Zorgwekkend

De Geboortebeweging, een belangenorganisatie die zich sterk maakt voor de rechten van de zwangere vrouw, is mede-initiator van het proefschrift van het Amsterdam UMC. Voorzitter Marjolein van Gelderen is niet verrast over de uitkomsten. “Voor ons is dit natuurlijk geen nieuws, maar het is fijn dat er nu een grootschalig onderzoek ligt waardoor dit onderwerp meer aandacht krijgt”, legt ze uit.

Onder druk gezet

Niet alle moeders die deelnamen aan het onderzoek vonden het een probleem dat hen bij een knip of injectie niet om toestemming werd gevraagd, maar de meeste wel. “Wij horen regelmatig van vrouwen dat ze pas na de bevalling ontdekten dat ze zijn ingeknipt. Artsen kondigen het aan met teksten als ‘We gaan even ruimte maken’ en ‘We gaan je helpen’. Of ze zeggen na de bevalling dat ze gaan hechten, zonder te vermelden dat er is ingeknipt”, zegt Marjolein. “Ook voelen vrouwen zich soms onder druk gezet. ’Nog één perswee en dan ga ik knippen’, zeggen zorgverleners dan.”

Ga vooraf in gesprek

Volgens Marjolein is het belangrijk dat zorgverleners voor de bevalling met aanstaande moeders in gesprek gaan over eventuele complicaties tijdens de bevalling. “Bijna iedereen weet dat de bevalling eraan komt, dus je hebt maandenlang de tijd om een gesprek te plannen. Vrouwen hebben het recht om precies te weten welke complicaties er op kunnen treden tijdens een bevalling, want alleen dan kan je echt een keuze maken.”

Die keuze gaat volgens de voorzitter van de Geboortebeweging niet over of je wel of niet ingeknipt wilt worden, maar in welke situatie. “Zeg niet alleen dat je iets niet wilt, maar bespreek wat de zorgverlener in dat geval wel kan doen om je te helpen. Zorgverleners gaan dat gesprek nu uit de weg, ook op het moment dat ze volgens de wet toestemming zouden moeten vragen”, legt Marjolein uit. “Ze willen de patiënt niet bang maken of ze zijn bang dat ze ‘nee’ zegt. Het is voor zorgverleners moeilijk om de regie los te laten, omdat ze ook te maken hebben met het ongeboren kind. Maar het is natuurlijk een heel gekke gedachte dat de moeder niet datzelfde belang heeft.”

Regionale verschillen

Natuurlijk is knippen nodig als de baby in gevaar is, maar volgens Marjolein is een knip niet altijd noodzakelijk. “Laat ik voorop stellen dat ik geen enkele zorgverlener ken die voor de lol vrouwen inknipt, maar het is opvallend dat het aantal knippen per regio verschilt. Dat kan te maken hebben met de periode waarin zorgverleners zijn opgeleid, in de jaren tachtig was inknippen bijvoorbeeld bijna standaard. Sommige zorgverleners zijn door de klinische setting en de hiërarchie in een ziekenhuis geneigd om zich strikt aan het protocol te houden, waardoor ze na een uur persen knippen. Soms is achteraf moeilijk uit te leggen waarom die knip nou nodig was.”

Weet wat er kan gebeuren

Volgens Marjolein is het heel belangrijk om te weten wat er tijdens je bevalling eventueel kan gebeuren. “Zelf had ik een fluxus, hevig bloedverlies. Maar omdat ik wist wat er aan de hand was en wat er ging gebeuren, heb ik geen moment gedacht dat ik dood zou gaan. Daardoor kon ik het goed aan. Dat is belangrijk, want een traumatische gebeurtenis tijdens je bevalling beïnvloedt ook de start van je moederschap.”

Bespreek je wensen en leg ze vast

Voor wie binnenkort gaat bevallen heeft Marjolein nog een extra tip. “Vertel vooraf aan je partner of aan wie je ook maar bij je bevalling hebt wat je wel en niet wilt. Hij of zij is niet aan het bevallen en kan dus makkelijker het gesprek aan gaan. Zelf heb ik mijn man heel duidelijk geïnstrueerd dat ik niet ingeknipt wilde worden. ‘Als ze mij knippen, dan knip ik jou’, zei ik. Nou, toen kwam de boodschap wel over.”

Het schrijven van een geboorteplan kan hierbij ook helpen. Je kunt het als leidraad gebruiken voor het gesprek met je partner of iemand anders die bij je bevalling aanwezig gaat zijn. Tijdens de bevalling overhandig je het plan aan de zorgverleners. Zo is voor iedereen vooraf duidelijk wat jouw wensen zijn.

Geplaatst op 24 mei 2023 | Bronnen: Amsterdam UMC, de Volkskrant