Fysiek belastend werk, stress, lange en onregelmatige werktijden, contact met infectieziekten of chemische stoffen en te veel lawaai: het zijn volgens hoofdonderzoeker Monique van Beukering van het Amsterdam UMC allemaal zaken die voor complicaties bij zwangeren kunnen zorgen.

Uit haar onderzoek blijkt dat maar liefst de helft van de zwangere vrouwen en 60 procent van de vrouwen die zwanger is van een meerling werkt onder zulke omstandigheden. Hierdoor lopen zij meer risico op een miskraam, vroeggeboorte, laag geboortegewicht of een hoge bloeddruk. En dat is zorgwekkend. “Een zwangerschap doe je er niet zomaar even bij en vergt aanpassingen in hoe je je werk doet”, zegt Van Beukering hierover in een interview met Medisch Contact.

Vaker een vroeggeboorte

Met name de cijfers rondom vroeggeboortes zijn alarmerend. Ongeveer 7 op de 100 vrouwen bevallen vóór 37 weken zwangerschap. Maar onder vrouwen die tijdens hun werk regelmatig meer dan drie uur achter elkaar staan, 5 tot 10 kilo (of meer) tillen of andere zware lichamelijke inspanning doen, bevalt 10 op de 100 vrouwen te vroeg. Zwangeren die meer dan 40 uur werken, lopen hetzelfde verhoogde risico.

Aan de wetgeving in Nederland ligt het niet zozeer: alle zwangere vrouwen hebben recht op een anoniem en preventief gesprek bij de bedrijfsarts. Daarnaast zijn er richtlijnen opgesteld (zie kader). Volgens Lotte Bode, expert werk en ouderschap en oprichter van Parents Inc., kampen we in Nederland vooral met een cultuurprobleem. “‘Je bent zwanger, niet ziek’, wordt vaak gezegd. Bovendien krijgt 40 procent van de vrouwen te maken met zwangerschapsdiscriminatie. Zwangeren passen hun werk niet aan omdat ze bang zijn dat hun contract anders niet verlengd wordt, ze geen promotie kunnen maken of een slechte beoordeling krijgen.”

Impact van een vroeggeboorte

Die cultuur zorgt dat de werkgevers én de vrouwen zelf vaak niet goed weten wat hun rechten zijn. “Er is vaak wel een protocol, maar veel managers zijn daarvan niet op de hoogte”, vertelt Lotte. Ook ziet ze dat veel vrouwen vaak dingen invullen voor hun werkgever. “Ze denken bijvoorbeeld: ‘die nachtdiensten moet ik wel blijven draaien’. Of: ‘Als ik minder ga werken doe ik mijn team tekort’. Ze hebben vaak geen idee dat ze bijvoorbeeld recht hebben op langere pauzes.”

Voor Sanne Lacor, directeur van stichting Strong Babies, maakt het onderzoek van het Amsterdam UMC maar weer eens duidelijk dat er iets moet gebeuren. “De invloed van te zwaar werk moet extra onder de aandacht worden gebracht en dan vooral richting de werkgevers. Ik denk dat zij zich niet voldoende realiseren wat de impact van een vroeggeboorte is. Niet alleen voor de ouder, maar ook voor de werkgever zelf. Iemand die te vroeg bevalt, valt vaak voor langere tijd uit op het werk.”

Vroeg in de zwangerschap in gesprek

Sanne vindt dat de overheid een verantwoordelijkheid heeft om werkgevers bewuster te maken van de gevaren rondom te zwaar werk en zwangerschap. “Je voelt je als je zwanger bent minder waard als werknemer. Dat maakt het moeilijk om een preventief gesprek aan te gaan over je rechten”, legt ze uit.

Wanneer er een werkcultuur gecreëerd wordt waarin de rechten bespreekbaar zijn, wordt het volgens Lotte ook makkelijker om in een vroeger stadium te vertellen dat je zwanger bent. Want, stelt ze, hoe eerder hoe beter. “Juist die eerste drie maanden van de zwangerschap zijn voor veel vrouwen het pittigst vanwege extreme vermoeidheid of misselijkheid. Toch kiezen de meeste zwangere vrouwen ervoor om het geheim te houden. Ik begrijp hun overwegingen - je wilt liever niet dat je baas het eerder weet dan je moeder - maar het gaat wel om je gezondheid”, legt ze uit. Sanne: “Ik kan me voorstellen dat het kan helpen, maar er kan in zo’n prille zwangerschap nog van alles misgaan. Of je dat al wilt delen, is voor iedereen anders en een eigen keuze.”

Maar waar jij je als zwangere ook prettig bij voelt, weten wat je rechten zijn en daarover met je werkgever in gesprek gaan is hoe dan ook belangrijk. “Je grenzen bewaken doe je niet alleen voor jezelf, maar ook voor je kind”, benadrukt Sanne. “De grootste klus, de bevalling, moet tenslotte nog geklaard worden.”

Rechten voor gezonde zwangeren

Welke rechten heb je als zwangere in Nederland? Een overzicht.

Fysieke belasting

• Maximaal 10 kilo tillen, vanaf week 20: maximaal 5 kilo
• Niet te lang staan en lopen. Vanaf week 20: niet langer dan 3 uur per dag
• Niet te veel bukken, hurken, knielen of anderen inspannende houdingen

Werktijden

• Maximaal 40 uur per week, 9 uur per dag
• Vanaf week 20: geen nachtdiensten (dit wordt waarschijnlijk gewijzigd naar 12 weken).
• Een achtste deel van de werktijd mag gebruikt worden voor pauze en/of om later te beginnen of eerder naar huis te gaan

Overig

• Alle zwangeren hebben recht op een anoniem en preventief advies door de bedrijfsarts
• Vermijd werkstress zoveel mogelijk
• Niet werken met meer dan 80 decibel
• Check of contact met infectiezieken en giftige stoffen veilig kan

Meerlingzwangerschap

• Gedurende de hele zwangerschap geen lichamelijk belasting, avond- of nachtdiensten en stress
• Vanaf 20-24 weken maximaal 4 uur per dag werken
• Recht op verlof vanaf 30 weken

Geplaatst op 27 februari 2023.

Bronnen: Medisch Contact - Richtlijn ‘Zwangerschap, Postpartumperiode en Werk’, Healthy work in pregnancy | NVAB - Richtlijn Zwangerschap, Postpartumperiode en Werk