De eerste keer dat ik me enorm schuldig voelde als nieuwe moeder kan ik me nog goed herinneren. Het was het moment dat ik besloot te stoppen met borstvoeding geven aan mijn drie weken oude zoontje. Het voeden ging niet goed en ik ging eraan onderdoor. Mijn ratio wist dat dit de beste keuze was voor ons allemaal. Ik moest er tenslotte voor mijn zoon kunnen zijn en als ik door zou gaan met de borstvoeding zou ik compleet afglijden. Maar mijn gevoel? Pfoe, dat zei iets totaal anders. Ik vervloekte mezelf dat ik het niet kon. En ik voelde me ongelóóflijk schuldig dat ik hem niet ‘de beste start’ kon geven, zoals al die andere moeders dat wel konden. Ik denk dat dit ook direct het meest extreme geval was in mijn vijfjarige carrière als moeder. Maar little did I know: er zouden nog vele schuldgevoelens volgen.

86% voelt zich schuldig

Ik ben niet de enige, zo blijkt. 86 procent van de moeders voelt zich regelmatig schuldig tegenover haar kinderen. Er is zelfs een heuse term voor: mom guilt. De schuldgevoelens kunnen om tal van redenen zijn. Omdat je kinderen voor de tweede keer die week geen verse maaltijd voorschotelt. Of omdat ze nét iets te lang voor een scherm geparkeerd zitten dan je lief is. Of alleen al het feit dat je je baby meerdere keren per week bij het kinderdagverblijf achterlaat, geeft sommige moeders instant schuldgevoel. Of omdat je een keer een dag vrij hebt genomen van je werk en je je baby tóch naar de opvang brengt. Heerlijk, die tijd voor jezelf. Maar als je de helft van die me-time besteedt aan je schuldig voelen, heeft het alsnog weinig nut.

‘Ik word knettergek van mijn gedachten’

Meryem, moeder van twee dochters (3 en 1 jaar) heeft naar eigen zeggen erg veel last van mom guilt. “Ik word soms knettergek van mijn eigen gedachten”, legt ze uit. “Ik voelde me vaak schuldig toen mijn dochters nog baby’s waren en ik ze af en toe een potje gaf, omdat ik geen tijd had om apart voor ze te koken. Ik voel me nog steeds schuldig als ik éven tijd voor mezelf neem en alleen naar de stad ga. Of als ik een dag niet zoveel met ze gedaan heb.” Maar Meryem voelt het ook naar anderen toe sinds ze moeder is. “Naar mijn man, omdat ik veel minder aandacht besteed aan mijn uiterlijk. Naar mijn vriendinnen, omdat ik ze veel minder zie en spreek. Naar mijn collega’s, omdat ik minder flexibel en inzetbaar ben dan toen ik nog geen kinderen had. Voor mijn gevoel schiet ik overal tekort. En dat is ook niet gek als ik zie hoe druk ik ben en hoeveel rollen ik moet combineren, maar ik wil het zo graag goed doen.”

GZ-psycholoog en eigenaar van Psyche en Zwangerschap, Merith Cohen de Lara, snapt Meryem wel. “Zodra je moeder wordt, kiezen veel vrouwen om twee belangrijke taken in hun leven te gaan combineren: werk en de zorg voor hun kind. Maar het feit is: je kunt beide taken niet perfect doen. Je zult voortaan tevreden moeten zijn met ‘goed genoeg’. Echter, veel moeders nemen daar geen genoegen mee. Hierdoor voelen ze zich schuldig naar hun kind, partner en collega’s bijvoorbeeld. Dit kan veel stress met zich meebrengen.”

Werk + gezin = hoe dan?

Met name in de combinatie werk en gezin zijn het vaak de moeders die zich schuldig voelen. Dit blijkt ook uit promotieonderzoek van de Universiteit Utrecht uit 2020. Lianne (38), moeder van een zoon (5) en een dochter (2) herkent dit. “Ik vond het altijd zo’n aanstellerig gedoe als ik moeders hoorde zeggen dat ze zich schuldig voelden als ze hun kind naar de opvang brachten. Ik dacht dan: wat wil je dan, huisvrouw zijn? We leven toch niet meer in de jaren 50? Begrijp me niet verkeerd, ik moet er nog steeds niet aan denken om fulltime thuis te zijn, maar ik begrijp die moeders nu een stuk beter nu ik zelf moeder ben.”

Liannes dochter vindt het heerlijk op de opvang; over haar voelt ze zich nooit schuldig. “Maar mijn zoon is veel liever thuis, bij ons. Hij vindt een dag school en vervolgens nog naar de bso best heftig. Ik ga dan direct denken: moet ik niet minder werken? Tegelijkertijd vind ik die gedachte ook heel raar van mezelf: alsof ik de enige verantwoordelijke ben hierin. Mijn partner zou dat ook kunnen overwegen. Maar die peinst er niet over om nog meer minder te werken. Hij is al een dag in de week vrij voor de kinderen, net als ik overigens, en vindt dat geëmancipeerd genoeg.”

Ouderwetse rolmodellen

“Zo gaat het in veel huishoudens”, beaamt GZ-psycholoog Merith. “Dat heeft te maken met hoe wij als ouders hebben gezien hoe het vroeger ging. Vrouwen die moeders hebben die niet of nauwelijks werkten, hebben vaak het gevoel hun kind tekort te doen als zijzelf wel werken. Het werken gaat tenslotte af van de tijd met de kinderen. Bij mannen ligt dit anders. Veel mannen zien zichzelf nog steeds als kostwinner. Zij voelen zich hierdoor niet schuldig voor het feit dat ze veel werken; ze werken net zoveel of minder dan hun eigen vaders. Als zij meer in het huishouden doen dan hun eigen vader vroeger deed, hebben ze het gevoel dat ze het al heel goed doen. Maar ondertussen zijn vrouwen meer gaan werken en ontstaat er daardoor een enorme druk op moeders.” Bovendien gaat mom guilt ook over de mythe van het moederschap volgens de psychologe. “Over dat je altijd maar beschikbaar moet zijn voor je kind. De mythe van de altijd aanwezige, liefhebbende moeder. Dat is natuurlijk oerconservatief.”

Niet per se negatief

Tot slot: zit er ook iets positiefs aan dat eeuwige schuldgevoel dat je kunt voelen als moeder? Merith: “Soms helpt het om je alert te maken. Als je je bijvoorbeeld schuldig voelt omdat je met je gedachten alleen maar bij je werk zit als je met je kinderen bent. Dat gevoel kan ook nuttig zijn: wellicht groeit het werk je boven het hoofd en moet je het iets rustiger aan doen. Schuldgevoel hoeft niet per se iets negatiefs te zijn.”

Voor jou: 5x weg met dat schuldgevoel

1. Leg de lat laag: accepteer dat je niet alle rollen in je leven perfect kunt vervullen en dat je op sommige vlakken tekort schiet of er minder in uitblinkt. Niks raars aan, je kunt niet altijd en eeuwig pieken.

2. Stel prioriteiten: als je bovenstaande accepteert, kun je prioriteiten stellen. Wat vind je het belangrijkste in je leven? Leg daar je focus op en accepteer dat je (tijdelijk) minder zult uitblinken in je andere rollen.

3. Verdeel de taken thuis: veelal ligt de mental workload van het ouderschap bij moeders, maar het is niet vol te houden om te werken en het volledige gezinsleven in je eentje te managen. Maak daarom een duidelijk takenlijst en verdeel de taken en verantwoordelijkheden eerlijk tussen jou en je partner.

4. Houd je weg van social media: op Instagram lijkt het alsof iedereen het perfect voor elkaar heeft, maar dat is natuurlijk niet zo. Probeer niet te voldoen aan het perfecte Instagram-plaatje. Instagram is niet de echte wereld.

5. Analyseer je gevoel: voel je je zo nu en dan toch schuldig? Analyseer waar dat gevoel vandaan komt en of het terecht is. Praat erover met je partner. Kijk vervolgens of je het gevoel lekker mag negeren of dat je wellicht iets kunt veranderen aan de situatie.

Dit artikel is eerder verschenen in magazine WIJ.