“Papa stoeit altijd met mij. Waarom doe jij dat niet?” Oeps. Ik slik even als mijn zoontje dit aan me vraagt terwijl ik gedachteloos op mijn telefoon zit te scrollen. Hij wilde met me spelen, maar ik was blij dat ik even rustig kon zitten en zei tegen ‘m dat-ie zelf mocht gaan spelen. Ik ga bij mezelf te rade. Stoei ik inderdaad nooit met ‘m? Als ik heel eerlijk ben: ja, het klopt wat hij zegt. Waarom doe ik dat eigenlijk niet? Het komt vaak niet in me op, realiseer ik me. Ik neem er ook simpelweg de tijd niet voor.

Voor mijn gevoel ben ik altijd aan het zorgen en het regelen, en schiet stoeien of überhaupt spélen met m’n kinderen er regelmatig bij in. Ik voel me direct schuldig, leg mijn telefoon weg en pak ‘m beet op de bank om eens flink te ravotten. Hij giert het uit en ik vraag me direct af: waarom heb ik dit niet eerder gedaan?

Vaders versus moeders

’s Avonds zit ik nog eens rustig na te denken over dit opvoedvraagstuk. Ging mijn eigen moeder eigenlijk weleens met me spelen of stoeien? Ik kan het me niet herinneren. Het was vooral mijn vader die dat met ons deed. Vond ik dat erg? Nee, het was zoals het was. Híj nam die rol op zich, dus ik miste het niet. En mijn moeder nam weer andere rollen op zich, zoals het verzorgen, het troosten als ik verdrietig was, het huishouden en alle regeltaken.

Is dat toeval? En zijn deze rollen aangeleerd, of is dat echt iets wat de natuur zo geregeld heeft? Ik vraag het Krista Okma, pedagoge en adviseur Opvoeden & Opgroeien. Volgens Krista is het waarschijnlijk een combinatie van ‘nature en nurture’. “Veel van dit soort gedragingen zijn aangeleerd. Maar omdat de oorsprong van het gedrag alweer zo lang geleden is, is het onderscheid tussen ‘nature’ en ‘nurture’ lastig te maken. Mannen zijn over het algemeen wat meer praktisch en pragmatisch; vrouwen wat meer verzorgend en invoelend. Met een mannelijk figuur doen kinderen vaak andere dingen. Denk aan gamen, voetballen en klimmen. Vrouwen doen over het algemeen rustigere activiteiten met hun kinderen - maar dit is heel gechargeerd gezegd natuurlijk.”

Zonder vader of moeder

Dat ik bepaalde dingen niet doe, of er anders naar kijk dan mijn partner, is helemaal niet erg volgens Kirsta. Integendeel. “Zolang je over de basisdingen één lijn trekt, is het voor de ontwikkeling van een kind ook goed om te leren dat de directe mensen om hem of haar heen een andere invulling geven aan de verzorging en opvoeding. Zo ziet het kind verschillende benaderingen en perspectieven, leert hij of zij dat er niet maar één manier of waarheid is én worden verschillende vaardigheden ontwikkeld.”

Dat is iets waar Tanja (35) en haar vrouw, als lesbisch koppel, juist weleens mee struggelen in de opvoeding van hun driejarige zoontje. Tanja: “Met twee moeders, met ook beiden echt wel een vrouwelijke energie, ben ik weleens bang dat hij een mannelijk rolmodel mist. Wij voeden ons zoontje samen op; de biologische vader is niet in beeld. Dat betekent dat ik soms bewust met hem ga voetballen, hoewel ik dat helemaal niet kan, omdat ik denk: dat moet-ie óók ervaren.” Hetzelfde geldt voor hoe ze uitdagingen in de opvoeding benaderen. “Wij zijn altijd opzoek naar de emotie of het probleem áchter de woedeaanval, in plaats van ons kind te straffen. Maar tegenwoordig ga ik soms juist wat ‘pragmatischer’ te werk - zoals ik van veel vaders hoor dat zij dat doen. Gewoon nú even luisteren en anders een gepaste straf. Mijn vrouw vindt overigens dat dat niet de juiste manier is. Maar wat ik van mijn heterovriendinnen hoor, hoort dat kibbelen over de aanpak er ook bij, haha!”

Ook gescheiden vader Mark (41) houdt er rekening mee dat zijn zoon (5) en dochter (3) de helft van de tijd een moeder missen. “Toen mijn ex-vrouw en ik nog samen waren, vervielen we al snel in oude rolpatronen. Ik bracht voornamelijk het geld binnen, zij verzorgde de kinderen.

Tegelijkertijd werkte ze ook parttime en zie ik nu wel in dat dat te veel voor haar was. Ik heb er spijt van dat ik destijds niet meer de verzorgende rol op me nam en ik er vooral was voor ‘de leuke dingen’. Nu ik alles zelf moet doen op mijn dagen met de kinderen, ervaar ik dat het enorm veel werk is.” Markt probeert op de dagen dat hij zijn kinderen heeft, ook de rol van moeder op zicht te nemen. “Een praktisch voorbeeld hiervan is dat ik heb leren haren vlechten, zodat ook ik mijn dochter een mooi kapsel kan geven.”

Hechtingsfiguur of rolmodel

Krista vertelt dat veel lesbische koppels, homokoppels of alleenstaande ouders zich vaak wel bewust zijn van het feit dat er een mannelijk of vrouwelijk figuur in huis mist. “En dat is ook niet erg, want een hechtingsfiguur of rolmodel hoeft niet altijd een vader of moeder te zijn. Het kan ook een opa of oma zijn, een oom of tante, een grote neef of de (sport)lera(a)r(es). Als diegene maar ouder is en meer levenservaring heeft.” Vaak zie je dat deze persoon een wat prominentere rol in het leven van het kind gaat spelen. “Sowieso is het belangrijk om als alleenstaande ouder een vangnet van meerdere hechtingsfiguren te creëren - alleen al zodat je zelf niet overbelast raakt.”

Communiceren kun je leren

Maar hoe zit dat dan wanneer je niet tevreden bent over de rolverdeling binnen het gezin? Zo hoor ik van veel moeders dat zij vinden dat ze veel te veel taken toebedeeld krijgen én vrijwel altijd de mental workload dragen. Krista: “Allereerst is het goed om je te realiseren dat vaders vaak écht wel graag zorgen. Maar ze moeten wel de kans krijgen. Bewust en onbewust worden ze regelmatig buitenspel gezet. Denk aan het kinderdagverblijf dat als eerst de moeder belt als het kind ziek is. Of de informatiefolders bij de verloskundige en op het consultatiebureau waarin vooral moeders afgebeeld worden. De maatschappij is over het algemeen zo ingericht dat moeders de zorgende rol krijgen toebedeeld.”

Omdat wij moeders tegenwoordig veelal werken, is het voor velen een onhoudbare situatie en lopen we massaal over. “Het belangrijkste hierin is: praat met elkaar”, aldus de pedagoge. “Als je ouders wordt, kom je vaak automatisch in een bepaalde rol- en taakverdeling terecht. Ieder doet waar hij of zij goed in is. Daarom is het goed om al voordat de baby er is, samen te overleggen over de verdeling. In alle drukte is dat vaak wat er bij inschiet. En blijf hierover ook praten. Want die ene taak kan toch meer tijd en energie vergen dat je van tevoren had bedacht. Of wellicht ontdek je dat je van andere taken meer energie krijgt. En vergeet niet: als je partner bepaalde taken op zich neemt, laat het dan ook écht los …”

Dit artikel is eerder verschenen in magazine WIJ.