Wat is een fopspeen?

Een fopspeen bestaat uit een zuiggedeelte en een schildje. Het zuiggedeelte is meestal gemaakt van rubber of siliconen. Het rubberen of harde schildje voorkomt dat je baby ‘m per ongeluk inslikt.

Waarom een fopspeen?

Een baby heeft een grote zuigbehoefte. Maar je kunt (of wilt) hem niet altijd de borst of een flesje geven. De fopspeen is dan een handige vervanging. Zuigen op een speentje kan je baby kalmeren en troosten. Het helpt onrustige baby’s om zich meer comfortabel te voelen.

Ook wordt de fopspeen in ziekenhuizen gebruikt bij te vroeg geboren baby’s of baby’s met startproblemen. Het zuigen stimuleert de zuigreflex, bevredigt de zuigbehoefte en helpt baby’s, bijvoorbeeld bij sondevoedingen, om het zuigen met een volle maag te associëren. Baby’s die in het ziekenhuis verblijven, hebben vaak meer stress. Ook hierbij biedt een fopspeen meer comfort.

Verschil tussen speen en zuigen op duim of vingers

Sommige baby’s weten na de geboorte meteen hun duimpje te vinden of sabbelen op hun vingers. Ze doen dit om dezelfde redenen als waarvoor het fopspeentje is bedoeld. Is het verstandig om het zuigen op het duimpje of vingers te vervangen door een speentje? Het korte antwoord is ‘ja’. Want je baby heeft altijd zijn duimpje bij zich en kan er dus ook altijd op zuigen. Geef je de fopspeen, dan ben jij degene die bepaalt wanneer en hoe lang je kind erop zuigt. Bovendien geeft de fopspeen minder druk op het gebit en de kaken dan een duim. En is het gebruik van een fopspeen makkelijker af te leren dan duimen.

Vanaf welke leeftijd fopspeen gebruiken?

Je kunt een fopspeentje vanaf de geboorte gebruiken of later pas aan bieden. Als je borstvoeding geeft, start dan twee weken na de geboorte met het fopspeentje als dit voor jou en je baby een goede aanvulling is op de zuigbehoefte.

Siliconen, latex of (natuur)rubber fopspenen

Fopspenen zijn gemaakt van siliconen, latex of (natuur)rubber. Siliconen speentjes zijn stevig en kunnen meer druk uitoefenen op de kaken en het gehemelte. Dit soort speentjes scheurt minder snel.

Een (natuur)rubber speentje is zachter en kan vervormen. Door te zuigen kan de speen iets groter worden en zich naar het mondje vormen. Hierdoor is er minder druk op het gehemelte en minder effect op de stand van de kaken en tandjes. BIBS spenen hebben een speengedeelte van 100% natuurlijk rubber. Er zitten dus ook geen stoffen in die je niet in een speentje wilt hebben, zoals BPA.

Waarom is een BPA-vrije speen belangrijk?

Let erop dat de fopspeen van jouw keuze BPA-vrij is of dat er ‘Bisphenol A 0%’ op de verpakking staat . Bisfenol A (BPA) is chemische synthetische stof die werkt zoals het hormoon oestrogeen. Het verstoort de natuurlijke hormoonbalans in het lichaam. BPA komt voor in onder andere verpakkingsmateriaal van voedsel (hard plastic), bouwmaterialen, elektronica, plastic flessen en speelgoed. In kleine hoeveelheden kan het in ons voedsel terecht komen. Ook via moedermelk kunnen kinderen BPA binnenkrijgen. Baby’s, jonge en zelfs ongeboren kinderen zijn gevoeliger voor de effecten van BPA, omdat hun lichaam zich nog sterk ontwikkelt. Het is belangrijk dat de blootstelling aan BPA voor zwangeren, vrouwen die borstvoeding geven, pasgeborenen en jonge kinderen zo laag mogelijk is. Spenen gemaakt van natuurrubber zijn gegarandeerd vrij van BPA.

Soorten fopspenen

Voor elke leeftijdsfase is er een geschikt speentje. Van newborn tot +18 maanden. De verschillen zitten ‘m vooral in de grootte van het speengedeelte in de mond. Ook verschillende spenen in vorm.

• Ortodontische speen

De orthodontische fopspeen is erop gericht om de mondmotoriek extra te stimuleren. Deze speen heeft een bolle en een platte kant, waardoor je baby meer grip heeft en het speentje beter in de mond kan houden.

• Ronde speentje (kersspeen)

Het ronde speentje, ook kersspeen genoemd, is bedoeld voor baby’s die borstvoeding krijgen. Het speentje heeft ronde top, ofwel tepelvorm, die je baby herkent en makkelijk accepteert.

• Dental speen

De dental speen heeft een platte, schuin aflopende vorm. Daardoor valt hij minder snel uit het mondje van je baby. Tandartsen noemen deze speen het meest tandvriendelijk.

• Symmetrische speen

De platte, symmetrische speen heeft een dunne schacht. Dit minimaliseert de ruimte tussen de boven- en onderkaak e en zorgt hiermee voor een vrije tongbeweging.

Welke fopspeen past bij de leeftijd van je kind?

Kies altijd een fopspeen die past bij de leeftijd van je kind. Dit staat op de verpakking. Zo zijn er newborn speentjes voor de pasgeborenen en speentjes vanaf de leeftijd van 1 jaar met meer afgeplatte zuigvorm, om de mondmotoriek te stimuleren.

Welke speen voor premature baby?

Te vroeg geboren baby’s hebben een grote zuigbehoefte. Maar reguliere spenen zijn vaak te groot en zwaar voor deze kleintjes. Prematuur fopspeentjes zijn specifiek ontwikkeld voor vroeggeboren baby’s en wegen de helft van andere fopspeentjes. Ze zijn gevormd naar kleinere gezichtjes en kunnen goed worden gecombineerd met eventuele neusslangetjes en andere apparatuur.

Welke speen blijft het langst zitten?

Je kind bepaalt zelf welk speentje hij het prettigste vindt. Over het algemeen blijft een dental speentje beter in het mondje zitten. Een speen met natuurlijke (ronde) vorm wordt doorgaans makkelijker geaccepteerd.

Voordelen fopspeen

De fopspeen biedt een aantal voordelen. Hieronder vind je een overzicht.

• Troost bieden

Om je baby te troosten, kun je hem bij je dragen, wiegen en zingen. Als dit niet helpt, dan kan zuigen in de vorm van een fopspeen troost geven als je baby onrustig is of zich niet fijn voelt.

• Hulpmiddel bij het slapen

De ene baby slaapt makkelijk, andere kleintjes hebben hier wat meer moeite mee. Het ontspannende effect van een speentje kan helpen om je baby in slaap te sussen.

• Minder kans op wiegendood

Verschillende studies wijzen uit dat een fopspeen de kans op wiegendood vermindert. De theorie is dat zuigen de ontwikkeling van de mond- en kaakspieren stimuleert, waardoor de tong meer naar voren staat en de luchtweg vrij blijft. Speenzuigers slapen ook minder diep, draaien minder in bed en leren eerder hun hoofdje opzij te draaien. Anders drukt de speen in hun gezichtje. Dit verkleint de kans dat je baby met zijn neus en mond tegen het matras ligt. Er wordt op dit moment nog aanvullend onderzoek gedaan.

• Alternatief voor duimzuigen

Duimzuigen zorgt er op den duur voor dat de kaakstand blijvend verandert en heeft dus gevolgen voor het volwassen gebit. Als je je baby een speentje geeft, dan kun je dit makkelijker afleren. Bij de speen is dit maar tijdelijk, omdat hij minder druk geeft op de tandjes. Speenzuigen heeft daarom geen effect op het uiteindelijke gebit en is bovendien makkelijker af te leren dan duimzuigen.

Nadelen fopspeen

Naast voordelen kleven er ook een aantal nadelen aan het gebruik van een fopspeen. Hieronder vind je de belangrijkste nadelen op een rij.

• Zuigverwarring

Zuigen op een speen vraagt om een andere techniek dan zuigen aan de borst. Als je je baby direct na de geboorte zowel de borst als de speen geeft, kan dit zorgen voor zuigverwarring. Als je baby op de ‘speenmanier’ aan je tepel zuigt, dan komt er geen melk. Dat zorgt voor frustratie bij je baby en maakt dat jouw melkproductie terugloopt.

• Negatief effect melkproductie

Als je baby veel op zijn speentje zuigt, dan kan dit ten koste gaan van zijn zuigtijd aan de borst. Dit kan ervoor zorgen dat je melkproductie terugloopt. Introduceer het speentje daarom pas als je baby het zuigen aan de borst goed onder de knie heeft en de melkproductie goed op gang is. Dit is ongeveer na twee weken.

• Effect op kaak- en tandstand

Speenzuigen heeft, net als duimzuigen, ook effect op de stand van de kaak en de tanden, maar dan alleen op het melkgebit. Het werkt alleen niet door op het volwassen gebit. Wel is het belangrijk dat je baby stopt met speenzuigen vóórdat hij zijn melkgebit gaat wisselen.

• Speen afleren

Het zuigen op een fopspeen kan een handig hulpmiddel zijn, maar ooit komt het moment dat je kind er afscheid van moet nemen. En het ene kind heeft hier meer moeite mee dan het andere.

• Risico op middenoorontsteking

Uit bepaalde onderzoeken blijkt dat speenzuigen de kans op middenoorontsteking bij oudere baby’s en peuters vergroot. Maar dit lijkt vooral het geval bij kinderen die de hele dag door op hun speen zuigen.

Borstvoeding en fopspeen

Gebruik je een speentje naast het geven van borstvoeding? Sommige baby’s raken in de war door een fopspeen. Het zuigen op een fopspeen vraagt namelijk om een andere drinktechniek dan aan de borst. Je borst is zacht en vormt zich naar het mondje van je baby. Je baby moet zijn mondje wijd open doen om aan te happen. Als hij dan zuigt, komt er melk. Een fopspeen is voorgevormd en stevig. Je baby hoeft zijn mondje maar een klein stukje open te doen. Op deze manier aan de borst zuigen, geeft geen melk. Kijk maar eens naar hoe je baby zuigt aan de borst: dit zijn heel andere bewegingen met de mond en de gezichtspieren dan bij speenzuigen.

Houd dan goed in de gaten of je baby vaak genoeg drinkt en of hij zich niet te laat meldt voor een voeding. Minder vaak aanleggen betekent dat je baby minder goed groeit en dat jouw melkproductie terugloopt. Je baby zou de borst kunnen gaan weigeren en dat is natuurlijk het laatste dat je wilt.

Slapen met een fopspeen

De fopspeen zou het risico op wiegendood verminderen. Er wordt nog nader onderzoek gedaan naar de relatie tussen fopspeengebruik en de volgende effecten hiervan.

• Een kind met fopspeen ligt minder snel met neus en mond op het matras. Hij leert sneller het hoofdje opzij te draaien, omdat de speen anders in het gezichtje drukt.

• Het zuigen stimuleert de spierontwikkeling in mond en kaak. De tong komt hierdoor meer naar voren te staan. Dit houdt de luchtwegen vrij.

• Met een fopspeen ademt een kind door de neus. Het zal daardoor minder snel onder het beddengoed raken, omdat het de neus wil vrijhouden.

• Kinderen met een fopspeen draaien minder in bed.

Hoe fopspeen schoonmaken?

Je kookt een fopspeen voor het eerste gebruik 5 minuten uit. Daarna is het veilig om ze één keer per dag één minuut uit te koken. Dit kan in een pannetje met water of in een bakje water in de magnetron. Voor baby’s vanaf 6 maanden is één keer per week reinigen voldoende.

Wanneer fopspeen vervangen?

In principe vervang je een fopspeen elke zes weken. Controleer in de tussentijd of er geen scheurtjes of andere beschadigingen in zitten. Trek even aan het zuiggedeelte en je ziet het snel genoeg. Beschadigingen kunnen ontstaan door uitdroging of juist door speeksel. Is dit het geval? Vervang dan de speen meteen. Zeker als je baby tandjes krijgt, is het belangrijk om de fopspenen iets vaker te checken. Is je baby een bijtertje? Geef dan een bijtring

Tips voor kopen fopspeen

Wil je een fopspeentje kopen, let dan op de volgende aankooptips.

• Juiste maat

Kijk goed naar de leeftijdsindicatie op de verpakking. De lengte van het zuiggedeelte hoort niet te lang te zijn en te diep in het mondje te komen.

• Kwaliteit

De speen wordt vaak gebruikt, dus het is belangrijk dat hij zorgvuldig is gemaakt. Spenen die snel kapot gaan, werken niet, maar zijn ook gevaarlijk voor je baby.

• Materiaal

Kies je voor een (natuur)rubberen speen of een siliconen speen? Aan jou (en je baby) de keuze. Zorg in elk geval dat de fopspeen BPA (Bisfenol A)-vrij is.

Met of zonder ring

Een speen zonder ring is handig voor het slapen (comfortabeler). Aan een speen met ring kun je een knuffeldoekje of speenkoord vastmaken.

Stoppen met de fopspeen

Wanneer kun je het beste stoppen met de fopspeen? Het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid adviseert om het speenzuigen af te bouwen rond de eerste verjaardag van je kind. Dit kan even lastig zijn. Stop in elk geval voordat je kind vijf jaar is. Vanaf die leeftijd gaat je kind zijn melkgebit wisselen. Zuigen op een speen heeft effect op zijn volwassen gebit.

Speenzuigen afleren in 4 stappen

Stoppen met zuigen op een fopspeen is voor veel kinderen een grote stap. Je kunt in één keer stoppen, maar misschien werkt de geleidelijke aanpak beter, bijvoorbeeld volgens dit vier-stappenplan.

1. Geef je kind geen speen meer in ‘geen-stress-situaties’. Als hij rustig aan het spelen is en vraagt om het speentje, leid hem dan af.
2. Geef overdag bij huilbuien geen speen meer, maar probeer je kind op andere manieren te troosten en af te leiden. In bed mag hij zijn fospeen nog wel.
3. Geef je kindje geen speen meer als hij zijn middagslaapje doet. ’s Avonds mag het wel om in slaap te vallen.
4. Bij de laatste stap ban je de speen helemaal uit de slaapkamer. Bereid je voor op een paar moeilijke nachten, maar probeer vol te houden. Leg elke stap kort, maar duidelijk uit. Bedenk een afscheidsritueel voor de laatste stap.

5 Tips om samen met je kind afscheid te nemen van de fopspeen

• Knoop de fopspeen vast aan een ballon en vertel dat het op ontdekkingsreis gaat in de ruimte.
• Beloon (vervang) de fopspeen door een knuffel, pop of ander speelgoed.
• ‘Geef’ de speen door aan een pasgeboren baby’tje in de familie of van een vriendin, die ‘m nu goed kan gebruiken. Natuurlijk doe je dit niet echt, maar dat hoeft je kind niet te weten.
• Laat je kind zijn speentje aan de ‘fopspeenfee’ geven. Zij is bevriend met de tandenfee en laat een klein cadeautje achter als ze een fopspeen krijgt van een kind.
• Je kunt de fopspeen ook begraven in de tuin. Stop er meteen bloemenzaadjes bij en straks groeit er een mooie bloem op deze plek. Tip: haal de speen uit de grond als je kind het niet ziet. Beter voor het milieu en je voorkomt dat je kind de speen toch weer opgraaft.

Beeld: iStock.com/Katleho Seisa