Beoordeeld door

Mieke Cotterink

Deskundige Kinderveiligheid VeiligheidNL

Wat is wiegendood?

Vaak gebeurt dit als een baby slaapt of ligt te rusten, bijvoorbeeld in bed, op de bank of in de box. Er is de laatste jaren dan ook veel aandacht voor veilig slapen, één van de belangrijkste manieren om het risico op wiegendood te verkleinen.

De exacte oorzaak van wiegendood is nog niet bekend en geen enkel risico is op zichzelf aan te merken als oorzaak van wiegendood. Je baby heeft daarvoor geen merkbare symptomen. Het gebeurt plotseling en onverwacht bij baby’s die gezond lijken te zijn. Vaak is het een combinatie van omstandigheden en de individuele toestand van de baby. Er wordt gedacht dat sommige baby’s een aangeboren afwijking hebben waardoor ze minder sterk reageren op externe prikkels. Daardoor worden ze niet wakker als er bijvoorbeeld iets op hun mond of neus ligt, terwijl andere baby’s gaan huilen of hun hoofd wegdraaien.

Wat zijn de risicofactoren van wiegendood?

Niemand kan helemaal voorkomen dat een baby plotseling en onverwacht overlijdt. Er zijn risicofactoren waar je wel invloed op hebt en risicofactoren waar je geen invloed op hebt. Factoren die een verhoogd risico geven, maar waar je geen invloed op hebt zijn:

• Het mannelijk geslacht (jongens hebben een iets hoger risico dan meisjes)
• Vroeggeboorte
• Laag geboortegewicht
• Hersenafwijkingen
• Een meerling
• Jong moederschap
• Aantal maanden baby
• Infecties
• Tot een etnische minderheid behoren
• Ongunstige sociale omstandigheden
• Postpartum depressie

Factoren die een verhoogd risico geven, waar je wel invloed op hebt:

• Buikligging
  Buikligging is de grootste risicofactor van wiegendood, maar ook het makkelijkst te voorkomen. Buikligging kan de ademhaling belemmeren, omdat de mond en de neus van je baby in het matras kunnen wegzakken. Ook is er bij buikligging een groter risico op het inademen van zijn eigen adem, waardoor je baby minder zuurstof binnenkrijgt. Ook kan je baby zijn warmte minder goed kwijt als hij op de buik ligt.

• Roken tijdens en na de zwangerschap
  Roken tijdens je zwangerschap heeft schadelijke gevolgen voor de ontwikkeling van de hersenen en longfunctie van je baby. Ook meeroken na de geboorte verhoogt het risico op wiegendood met 2,5 keer. Roken is na buikligging de belangrijkste risicofactor die voorkomen kan worden.

• Zijligging
  Zijligging wordt afgeraden, omdat je baby zo eenvoudig op zijn buikje kan draaien en mogelijk niet meer terug kan draaien.

• Voorwerpen in het wiegje of ledikant
  Alle voorwerpen die de adem kunnen belemmeren vormen een risicofactor. Denk aan grote zachte knuffels, kussens, babynestjes of losse dekens.

• Warmtestuwing
  Baby’s kunnen hun lichaamstemperatuur nog niet goed regelen. Een risicofactor is te warm gekleed of teveel dekens in bed, waardoor je baby zijn warmte niet meer goed kwijt kan. Hierdoor kan je baby oververhit raken.

• Rustgevende medicatie
  Rustgevende medicatie remmen de wekreactie van je baby, waardoor hij mogelijk niet wakker wordt wanneer dit nodig is.

• Te weinig toezicht
  Hoe minder toezicht, hoe groter de kans dat je er te laat bij bent. Door je baby goed in de gaten te houden verminder je de andere risicofactoren.

• Samen slapen
  Hoewel het voor veel ouders geldt als een ideale oplossing, met samen slapen vergroot je het risico op wiegendood. Het is het meest veilig om je baby de eerste 6 maanden bij jou op de kamer te laten slapen in een eigen ledikantje, wiegje of co-sleeper.

Wiegendood voorkomen

Onderstaande adviezen verkleinen het risico op wiegendood zoveel mogelijk:

Laat je baby altijd op zijn rug slapen
Het risico op wiegendood is bij buikligging het hoogst, laat je baby daarom altijd op zijn rug slapen. Om een voorkeurshouding te voorkomen kun je het hoofdje de ene keer naar links en e andere keer naar rechts draaien. Gebruik geen stabilisatiekussen om je baby op zijn zij te laten liggen, ook dit verhoogt het risico op wiegendood. Ligt je baby het liefst op zijn zij of buik? Laat hem dan overdag - als jij er bij bent en toezicht houdt - in de box op zijn zij of buik liggen. Als je baby zelf in staat is om van zijn rug naar zijn buik te rollen en ook weer zelf terug kan rollen, dan hoef je hem niet meer terug te rollen naar zijn rug als hij omgerold is.

Houdt je omgeving rookvrij
Nogmaals: rook niet tijdens je zwangerschap, dit beschadigt de ontwikkeling van de hersenen en de longfunctie van je baby. Rook niet binnenshuis en neem je baby niet mee naar een omgeving waar gerookt wordt. Houd je baby uit de buurt van mensen die net gerookt hebben.

Voorkom dat je baby het te warm krijgt
Een te warme omgeving zorgt ervoor dat je baby minder alert is en minder snel wakker wordt. Ook kan er oververhitting optreden bij je baby, wat een verhoogd risico geeft op wiegendood. Zet de verwarming in de babykamer op maximaal 18 graden Celsius en zet de wieg of ledikant niet in de directe zon. Gebruik geen dekbed tot je baby 2 jaar oud is en gebruik niet teveel dekens. Kleed je baby niet te warm aan. Het gebruik van een mutsje of kruik is alleen de eerste dagen na de geboorte nodig, daarna niet meer.

Zorg voor een veilige slaapomgeving
Gebruik een wiegje of ledikant dat aan de moderne veiligheidseisen voldoet. Laat je baby niet in jullie grote bed slapen. Het gebruik van een dekbed of te zacht matras wordt sterk afgeraden, de ademhaling van je baby kan hierdoor belemmerd worden. Leg geen grote zachte knuffels, kussens, babynestje of dekentjes zoals een schapenvachtje in het bed.

Laat een tweeling in aparte bedjes slapen
Hoe verleidelijk het ook is om ze bij elkaar te laten slapen, samen in één bedje vergroot de kans op het inademen van elkaars adem. Hierdoor krijgen ze minder zuurstof binnen. Ook vergroot je hiermee het risico op oververhitting. Wil je ze toch graag regelmatig naast elkaar leggen? Doe dit dan overdag in de box en blijf er bij.

Geef indien mogelijk de eerste 6 maanden borstvoeding
Uit onderzoek blijkt dat als moeders minimaal 3 maanden borstvoeding geven, dit het risico op wiegendood verkleint. Mogelijk komt dit doordat een baby die borstvoeding krijgt eerder wakker wordt door prikkels.

Maak het bedje veilig op

Hier zijn enkele belangrijke punten om in gedachten te houden:

• De eerste weken als je baby nog niet beweegt in bed, maak je het bedje op met een deken en een lakentje.

• Zorg ervoor dat je baby met zijn voeten aan het voeteneinde van het bedje ligt, zodat hij zich niet onder de dekens kan wurmen en risico loopt op verstikking.

• Stop dekens stevig in, niet hoger dan de schouders van je baby.

• Controleer regelmatig of het gezicht en hoofd van je baby onbedekt blijven. Het is belangrijk dat de dekens niet over het gezicht en hoofd van de baby kunnen glijden om verstikking en oververhitting te voorkomen.

• Houd het hoofdje van je baby onbedekt en gebruik niet te veel kleding.

• Zodra je baby beweeglijk wordt en gaat verplaatsen in bed, is het tijd om een babyslaapzak te gebruiken. De deken en het laken zijn dan niet meer nodig.

Welke leeftijd meeste kans op wiegendood?

Wiegendood is een van de belangrijkste doodsoorzaken bij baby’s van 4 weken tot 12 maanden oud. Het komt het meest voor tussen 2 en 4 maanden oud. Het kan ook gebeuren bij oudere baby’s. Het risico op wiegendood neemt af als een baby 8 maanden oud is.

Fopspenen kunnen beschermen tegen wiegendood

Ouders kunnen overwegen om de baby een fopspeen te geven tijdens het slapen om de kans op een wiegendood te verlagen. Waarom fopspenen mogelijk een positieve invloed hebben is niet helemaal duidelijk. Het kan zijn omdat baby’s niet zo diep slapen als ze een fopspeen hebben, waardoor ze wakker worden als ze moeite hebben met ademhalen. Een fopspeen houdt ook de tong naar voren in de mond, zodat deze de luchtweg niet kan blokkeren.

Als je borstvoeding geeft, wacht dan met het geven van een fopspeen tot de borstvoeding goed op gang gekomen is. Dit is in verband met tepel-speenverwarring. Vergeet niet om fopspenen regelmatig schoon te maken om je pasgeborene te beschermen tegen infecties. Als je baby gewend is aan een speen, blijf deze gedurende het eerste jaar altijd geven.

Ontdek meer tips en adviezen van deskundige Mieke Cotterink.