Beoordeeld door

Stephanie Molenaar

Slaap- en onrustdeskundige

Wat zijn wakkertijden?

Wakkertijden geven aan hoelang je baby wakker kan zijn tussen twee slaapmomenten. Ze worden bepaald door de twee belangrijkste slaapprocessen. Ook die ontwikkelen zich continu, waardoor de wakkertijden mee veranderen. Dat is juist een goed teken: je baby ontwikkelt zich en kan daardoor steeds langer wakker blijven tussen de slaapjes door.

Een pasgeboren baby slaapt af en aan en kan maximaal 45 minuten wakker zijn. Een baby van zes maanden laat al voorspelbare slaapjes zien en kan tot 90 minuten wakker blijven. Zo’n wakkertijd kun je iets inkorten, maar ook weer niet te veel. Het maakt zeker uit of je een half uur afhaalt van drie uur of van 60 minuten.

Let goed op slaapsignalen en gebruik je gezonde verstand: na een goed slaapje kan je kleintje de wakkertijd vaak prima aan. Zo help je ook om de slaap, en daarmee de wakkertijd, verder te ontwikkelen. Het is belangrijk om de wakkertijd niet te overschrijden. Je baby raakt dan oververmoeid, waardoor inslapen juist moeilijker wordt. Slaap wordt dan korter, rommeliger en minder herstellend.

Door een ritme te volgen dat past bij de leeftijd van je baby én goed naar de signalen van je kleintje te kijken, kun je veel gedoe rondom slapen voorkomen.

Hoelang mag je baby wakker zijn?

Hoelang kan je baby dan precies wakker zijn? Hieronder vind je een overzicht van de wakkertijden. De gemiddelde slaaptijden en dutjes per dag vind je ook in de tabel, maar houd er rekening mee dat slaap persoonlijk is en geen kind gemiddeld is. Het kan soms ook per dag verschillen, bijvoorbeeld als je baby ziek is of een dag op de opvang heeft. Blijf altijd goed naar de behoeften en slaapsignalen van je baby kijken en gebruik je gezonde verstand: na een heel kort slaapje is je kleintje natuurlijk eerder moe.

Overzicht wakkertijden (ritme) en slaapjes per leeftijd

Overzicht wakkertijden per leeftijd

Benieuwd hoe je dit goed aanpakt? En hoe de ritmes uit bovenstaande tabel precies werken? We lichten het graag voor je toe.

• 0-2 weken
  Een pasgeboren baby slaapt af en aan en doet dit ook nog op de slaaphormonen die bij de geboorte zijn meegeleverd. Je hoeft nog niets te doen behalve elkaar leren kennen en rust nemen. Wel is het interessant om deze tips voor een goede basis van onze slaapdeskundige eens door te nemen in deze eerste fase.

• 0-2 maanden
  Je baby slaapt vooral op slaapdruk en krijgt in deze periode een 24-uurs klok. Het duurt nog even voordat dit klokje goed en wel werkt. Gemiddelde wakkertijd: 60 minuten en dit schuift langzaam op naar 75 minuten. Sommige kleintjes kunnen 90 minuten al aan, aan het einde van deze leeftijdsgroep, maar dat hoeft nog niet.

• 2-4 maanden
  Nu mag de wakkertijd opgerekt worden naar 90 minuten, juist daarmee help je je baby om langere slaapjes te doen en ook in een fijn en persoonlijk ritme te komen. De 24-uursklok ontwikkelt door en zorgt er rond de 4 maanden voor dat je baby rommeliger gaat slapen. Een vast slaapritueel kan je kind helpen bij het slapen. Dat voelt vertrouwd en veilig.

• 4-6 maanden
  Dit is een moeilijke periode door alle ontwikkelingen die plaatsvinden. Slaapjes kunnen kort worden. Gemiddelde wakkertijd: 1,5 uur, maar als je kind een hazenslaapje doet, wil je dit wat inkorten om oververmoeidheid te voorkomen. Slaapt je baby korte slaapjes? Dan krijg je dus ook meer slaapjes op de dag, zodat je baby genoeg slaap krijgt.

• 6-8 maanden
  In deze fase is het wat rustiger én vanaf nu wordt slaap meer voorspelbaar: de gewenste drie slaapjes en wat vroeger op de avond gaan slapen beginnen nu te komen. Rek daarom de wakkertijd in de ochtend wat op naar 2 uren, daarna houd je de 90 minuten aan. Na het laatste slaapje weer 3 uren, maar dit kun je ook langzaam opbouwen door hier eerst 2 uren te geven. Slaapt je kind nog rond 17.00 uur? Maak hem dan wakker, zodat er genoeg slaapdrang kan worden opgebouwd voor een fijne nacht.

• 8-12 maanden
  Slaap ontwikkelt zich verder en dat zie je aankomen, doordat je ook andere nieuwe vaardigheden ontdekt. Dit is het moment om ook op de dag de wakkertijd op te rekken, zodat de slaapuren in minder slaapjes worden geplaatst. Gebruik hiervoor 2-3-4 (in uren) bij twee slaapjes overdag.

  Begint je baby de dag vroeg of zijn de slaapjes wat korter? Dan merk je al dat je met de laatste vier uren wakkertijd niet uitkomt: bedtijd valt dan wel heel vroeg. Geef dan nog een klein slaapje extra, aan het einde van de middag (niet na 17.00 uur). Hiervoor kun je het tussenritme gebruiken van 2-3-3-3: kijk dus na slaapje twee hoe je uitkomt en wat je baby hier nodig heeft. Je kunt dit ook eerst een tijdje doen tot het lekker loopt en daarna naar twee slaapjes gaan. Slaap maakt slaap, dus het laten vallen van een slaapje wil je niet te vroeg doen.

• 12-16 maanden
  Je kind slaapt een tikje minder, je mag nu twee (goede) slaapjes overdag zien op een wakkertijd van 2-3-4. Rond de16 maanden gebeurt er weer veel, waardoor je het idee kunt krijgen dat je kind eraan toe is om het tweede slaapje te laten vervallen. Doe dit nog niet, wacht even tot circa 18 maanden. Slaap maakt slaap immers!

• 18-24 maanden
  Het is nu tijd om een slaapje te laten vervallen. Om dit aan te moedigen rek je de wakkertijden weer op. Dat doe je heel geleidelijk door eerst in de ochtend wat meer wakkertijd te geven: 3 uren en daarna zoals gewend weer 3 en dan 4 uren (3-3-4 in plaats van 2-3-4). Gaat dit goed en merk je dat het tweede slaapje meer een powernap wordt? Dan kun je naar 5-5: vijf uren wakkertijd tot het slaapje en daarna weer tot bedtijd. Let op: de bedtijd valt hierdoor eerder.

Wat gebeurt er als de wakkertijd te lang is?

Als je baby te lang wakker blijft, dan zorgt dit voor oververmoeidheid. Dat ziet er soms uit alsof je baby heel alert is. Ook kan je kleintje juist hangerig, onverzadigbaar wat betreft prikkels zijn, ‘stuitergedrag’ vertonen of juist jengelig zijn. Dat komt doordat de slaapprocessen dan niet meer op slaap staan afgesteld, er zijn juist meer stresshormonen gekomen om je kind wakker te houden (want er was geen slaap). Het maakt dat je kind biologisch gezien niet kán slapen. Zou je dit forceren, krijg je juist slechte slaap en negatieve slaapassociaties. Ben je te laat? Wees dan responsief en liefdevol, help wat meer. Lukt het niet? Dan ga je door met je dag. Let goed op de slaapsignalen, want je kind wil mogelijk een uur (of nog wat) later wel slapen. Help hier dan ook een beetje meer, zodat juist dit slaapje alle kans krijgt.

Wanneer kun je de wakkertijden loslaten?

Eigenlijk slaap je altijd met wakkertijden, zelfs als er geen dagslaap meer is. Een kleuter heeft bijvoorbeeld typisch een 12-12 ritme: 07.00 uur de dag starten maakt een bedtijd van ca. 19.00 uur. Wel is slaap tegen die tijd veel persoonlijker. Het draait ook om gewoonten: dus als jij of je kind een bepaalde slaaptijd zijn gewend, dan ben je altijd rond dit tijdstip moe. Vergeet ook niet dat dagen en seizoenen kunnen wisselen, zo ook als je kind ziek is of als er drukke dagen zijn. Houd je rituelen aan, bouw steeds af naar slaap (met rust en rituelen) en maak alles voorspelbaar: dan krijgt slaap alle kans.

Blijf goed naar je baby kijken

Wakkertijden, slaaptijden en dutjes zijn belangrijke onderdelen van het slaapgedrag van je baby. Het blijft belangrijk om goed naar je baby te luisteren en zijn signalen te volgen. Wakkertijden daarin een houvast, maar ook dit zijn natuurlijk gemiddelden. De meeste kinderen slapen in de ochtend vaak goed: dan is de slaapdrang hoog en het ‘vaatje’ nog niet vol.

Leer je kind kennen, dan kom je met die wakkertijden vanzelf in een persoonlijk ritme uit. Bedenk: voorspelbaarheid, regelmaat en juist slapen doet weer slapen. Ga dus niet te snel naar een volgend ritme of ‘volwassen slaap’. Slaap is namelijk juist heel belangrijk voor alle ontwikkelingen en groei, liever meer dan minder.

Lees ook: Kind steeds vroeg wakker? Tips voor een later begin van de dag

Slaaptips voor je baby

Nu je de wakkertijden weet, delen we ook graag tips die helpen om je baby goed te laten slapen.

• Zie je slaapsignalen? Leg je baby op tijd in bed
  Geeft je kleintje al moe-seintjes vóór de wakkertijd voorbij is? Gebruik dan even je gezonde verstand. Een gaap binnen een half uur na wakker worden is natuurlijk geen moeheid. Kijk goed of je meerdere slaapsignalen ziet, check hoe het eerdere slaapje was en pas eventueel de wakkertijd een klein beetje aan. Na een rommelige nacht kan je kind eerder moe zijn, zo ook na een kort slaapje of drukte. Op 90 minuten wakkertijd kun je prima 15 minuten eraf halen als je signalen ziet, op drie uren wakkertijd makkelijk een half uur: het maakt dus wel uit hoe oud je kind is. Meestal zie je de slaapsignalen zodra je je ritueel start of je kind te slapen legt. Zie je ze juist niet? Houd dan wél de wakkertijd aan.

• Niet te vroeg, niet te laat
  Leg je je baby te vroeg in bed? Dan is hij nog niet klaar om te slapen en kan dat onrust brengen. Wacht je te lang? Dan kan oververmoeidheid toeslaan en wordt slapen ook een uitdaging. Goed timen is dus belangrijk. Let dus op wakkertijden + signalen én gebruik je gezonde verstand. Want die wakkertijden zijn afhankelijk van de slaapontwikkeling per leeftijd, maar ook van de voorafgaande slaap.

• Maak het lekker donker
  Verduisterende gordijnen zijn top! Een klein straaltje licht in de vroege ochtenduren kan namelijk al je kind wakker maken. Overdag geldt dit minder, dan slapen kleine kinderen vooral op slaapdruk, maar kan het donker maken van de slaapruimte helpen om de slaap te vatten. Doe dit overigens niet bij pasgeboren baby’s: zij hebben juist licht nodig om hun dag- en nachtritme goed in te stellen.

• Kleed je baby niet te warm of koud aan
  Kleed je baby niet te warm aan in bed. Maar ook niet te koud, want dan kan je kind juist wakker worden. Je kunt hiervoor het nekje van je baby voelen en de TOG-waarde in de slaapzak van de baby als richtlijn gebruiken. Stel eventueel de thermostaat zo in dat het rond 04.00 een tikje warmer wordt, juist dan is de lichaamstemperatuur op het laagste niveau en dat kan er ook voor zorgen dat je kind wakker wordt.

• Een rustige slaapkamer helpt
  Zorg voor een fijne, prikkelarme slaapplek. In een knusse en kalme omgeving kan je baby zich ontspannen en lekker in slaap vallen.

Ontdek meer tips en adviezen van deskundige Stephanie Molenaar.