Wijze raad van

Stephanie Molenaar

Slaap- en onrustdeskundige

Kleintjes die een gat in de dag kunnen slapen. Ja, ze zijn er. Hoe heerlijk dit ook lijkt, het wordt snel minder fijn als je baby in de avonden en soms nachten minder goed gaat slapen. Andere kinderen slapen in de ochtend wel goed, maar maken er in de loop van de dag meer en meer een rommeltje van. Wakker maken is wat je dan soms als gouden tip tegenkomt. Je zou hiermee ‘slaap overhouden’ voor de middag en zo de dagslaap weer rechttrekken. Is dit dé weg naar dromenland of kun je beter juist niet je kind wakker maken? Het korte antwoord: doe het niet.

Maak je kind niet wakker en laat hem slapen

Waarom? Slapen doet slapen en niet slapen dus niet doet slapen. Maak je je kind wakker, dan ga je sleutelen aan zijn slaapproces en dat zorgt juist voor oververmoeidheid, waardoor de andere slaap ook niet vlot gaat verlopen. Ook heb je een grote kans dat je je baby precies op het verkeerde moment wakker maakt, bijvoorbeeld als hij net in zijn diepe slaap zit. Het resultaat: een mopperige en humeurige ukkepuk.

Baby wakker maken voor voeding?

Deze vraag wordt vaak gesteld door ouders met een baby. Het antwoord hangt erg af van de leeftijd van je kleintje. Je kunt je baby wakker maken voor voeding wanneer:

• Vraag en aanbod nog in balans moet zijn (bijvoorbeeld bij borstvoeding).
• Er regeldagen zijn.
• Je kleintje een laag geboortegewicht heeft.

Een baby die goed groeit, wordt echt wel wakker als hij honger heeft. Op een fles kan een baby langer teren, de verzadigingswaarde is dan namelijk hoger. Probeer de pauzes niet te groot te maken, maar ook niet te klein. Dus je baby wakker maken als de vorige voeding twee uren geleden is geweest, hoeft niet. Houd je de regelmaat aan van slapen-voeden-spelen-slapen, dan zit je vaak goed met de pauzes en de lengte van de slaap.

Soms komt de voeding voor het slapen uit (of halverwege de wakkertijd), dan kan je baby net wat minder effectief drinken (moe) en kun je bijvoorbeeld na een korter slaapje direct weer voeden (’toetje’) om het ritme iets aan te passen. Maak je je baby wakker, kijk of je dit dan in een veelheid van 45 minuten kan doen (dus na 45, 90 minuten etc.), dan stoor je de slaapkwaliteit niet.

Lees ook: Hoe weet je of je baby genoeg drinkt als je borstvoeding geeft?

Slaap is meer dan je ogen dicht doen

Het heeft allemaal met slaapdruk te maken: die moeheid die je voelt, waardoor je wilt gaan slapen en lekker inslaapt. Het idee achter wakker maken is dat je niet alles ‘wegslaapt’ en zo wat van die druk overhoudt voor een volgende slaapje. Maar dat is niet hoe slaapdruk werkt. Een paar minuten slaap is al voldoende om die druk te doen kelderen. Wakker maken brengt je dus geen reservepotje en juist wel slaaptekort.

Tegelijkertijd wil je die slaapdruk hoog hebben om lekker te kunnen (in)slapen. Met wakker maken raakt je ritme zoek: want wanneer is dan het volgende slaapje aan de beurt? Zijn die slaapsignalen er omdat je kleintje nog of alweer moe is?

Wanneer maak je een kind wel wakker?

Of je nou wel of niet je baby moet wakker moet maken is afhankelijk van de situatie en leeftijd van je kind. In principe maak je je kind dus nooit wakker, maar er zijn een aantal uitzonderingen op de regel.

De vroege vogel of uitslaper

Wakker maken wil je wel doen als je juist geen vroege vogel hebt. De dag start namelijk idealiter tussen 06.00 - 09.00 uur, juist zodat je genoeg licht tot je krijgt (dat vind je 24-uursritme fijn) en er ruimte op de dag overblijft voor dagslaap. Maak je baby dus wakker als hij na 09.00 uur doorslaapt. Dit kan contra-intuïtief aanvoelen, want je denkt misschien ‘mijn baby moet uitslapen’, vooral als hij een zware nacht achter de rug heeft. Dit is echter precies de reden waarom je je baby wakker wilt maken als hij om 09.00 uur nog slaapt. Hij kan gaan vertrouwen op die ochtendslaap in plaats van de nachtelijke slaap. Het kan ook het hele dutjesschema beïnvloeden, het vervroegen of leiden tot een late bedtijd.

Middagdutje niet na 17.00 uur

Als je kleintje - ouder dan zes maanden - voorbij 17.00 uur neigt te slapen, dan maak je hem ook wakker. Je wilt nog genoeg slaapdruk kunnen opbouwen voor de nacht. Het is belangrijk dat je baby een vaste bedtijd heeft, en dat hangt onder meer af van het laatste dutje van de dag. Laten we zeggen dat je streeft naar een bedtijd van 19.00 uur en dat je baby om 17.00 uur nog slaapt. Dit is een situatie waarin je baby wakker wilt maken om ervoor te zorgen dat er voldoende slaapdruk is opgebouwd voor het slapen gaan. Zo zorg je ervoor dat het laatste dutje van de dag niet op één hoop wordt gegooid met de nachtelijke slaap.

Baby’s jonger dan 3 maanden wakker maken voor voeding

Als je nog een hele jonge baby hebt moet je hem wakker maken wanneer het tijd is voor een voeding. Maak je baby wakker als je baby (jonger dan 3 maanden) een dutje doet en al ongeveer 3 uur niet heeft gegeten. Een van de manieren om je baby’s te helpen ‘s nachts langer te slapen, is ervoor te zorgen dat hun buikje overdag vol zit. Daarom is het beste om de dutjes overdag te beperken tot 2-3 uur en je kleintje wakker te maken om te eten zodra ze de drie uur nadert. Zo kan je pasgeborene het verschil tussen dag- en nachtslaap leren kennen. Vergeet niet dat pasgeborenen van minder dan zes weken oud ‘s nachts regelmatig gevoed moeten worden om ervoor te zorgen dat ze voldoende aankomen. Langer dan vier uur achter elkaar slapen, zelfs ‘s nachts, is meestal te lang voor pasgeborenen.

Wanneer slapen in de avond een probleem wordt

Als je kind één dagslaapje heeft en hier lang slaapt kan het gebeuren dat hij in de avond moeilijk gaat slapen. De totale hoeveelheid slaap per dag moet relatief constant blijven. Als je het vervelend vindt om je baby wakker te maken omdat hij ‘s nachts vreselijk slaapt, maar hem overdag veel verloren slaap laat inhalen, kan dat juist de slaapproblemen versterken die je ‘s nachts probeert op te lossen. Het kan een kip en ei probleem worden. In plaats daarvan moet je het nachtelijke slaapprobleem oplossen en de dutjes goed in balans houden. Nachtslaap is immers meer herstellend en daarom is een gezonde nachtrust juist belangrijk.

Als het slaapje langer dan drie uren duurt

Het is belangrijk om de slaap te spreiden over meerdere slaapjes. Misschien klinkt het als muziek in de oren, dutjes kunnen te lang duren. Behalve bij pasgeborenen, mag een baby of peuter gemiddeld niet meer dan 3 uur per dag slapen. Natuurlijk zijn er uitzonderingen, maar als dutjes overdag te lang duren, heeft dat vaak gevolgen voor de nachtrust.

Hoe maak je een baby wakker?

Is een van bovengenoemde dingen het geval? Dan is er ook nog een gebruiksaanwijzing ‘wakker maken’. Maak je je kind namelijk wakker terwijl hij midden in zijn slaap zit, dan doe je meer kwaad dan goed. Slapen doe je namelijk in rondjes (‘slaapcycli) en ieder rondje heeft zo zijn eigen slaapfasen. Tel de rondjes, ze duren circa 45 minuten bij baby’s, 50 minuten bij dreumesen en 55 minuten bij peuters. Probeer dus je kleintje wakker te maken in een veelheid van zo’n rondje en je zit goed.

Als het nodig is om je baby wakker te maken voor een voeding, kun je hem op de volgende manieren wakker proberen te maken:

• Beweeg langzaam de armen en benen van je baby. Je zult merken dat zijn gezichtsuitdrukking verandert en met zijn oogleden begint te knipperen.
• Verwijder de deken. Als dat niet werkt, probeer hem dan ook uit te kleden.
• Verschoon zijn luier terwijl je een liedje zingt of zijn handjes en voetzolen aait.
• Houd je baby rechtop, dat zorgt er meestal voor dat pasgeborenen hun ogen openen.
• Dim de lichten. Het klinkt misschien onlogisch, maar als de kamer te licht is, voelt je baby zich misschien prettiger met zijn oogjes dicht.
• Wees gezellig. Praat en zing tegen je baby en maak oogcontact zodra hij zijn ogen open hebt.
• Masseer de handen, voeten, armen, rug en schouders van uw baby. Een aanraking kan helpen om je slaperige baby wakker te maken.
• Leg een koel (niet koud) washandje op zijn voorhoofd.

Advies als je kind een langslaper is

Heb je een baby die een heel lang slaapje overdag doet? Kijk dan ook naar de andere slaapjes. Vaak zie je namelijk dat deze dan korter zijn en dat mag ook. Zou je het lange slaapje inkorten door je kind wakker te maken, dan blijven die andere slaapjes vaak ook kort. Wakker maken is geen garantie op langere slaapjes, wel op slaaptekort.

Wat doe je als je kind niet wil slapen?

Wil je je kind wakker maken om zo betere slaapjes in de middag te krijgen? Dan boek je meer succes met het volgen van een ritme, waardoor je je kleintje juist vaak eerder naar bed brengt of meer slaapjes laat doen. Slapen doet immers slapen! Gaat de middag niet lekker, kijk dan vooral of het ochtendslaapje niet te laat plaatsvindt en of dat middagslaapje wel goed is getimed. Check deze tips als het slapen overdag niet lukt.

Wil je kind ’s avond niet meer slapen? Kijk hier ook goed naar je timing. Kinderen van 8-18 maanden oud blijven vier uur wakker na hun middaguur tot bedtijd, juist om veel slaapdruk op te bouwen voor een goede nacht. Bij kleintjes van 6-8 maanden is dit 2-3 uur.