Wat is het RS-virus?

Het RS-virus (Respiratoir Syncytiaal virus/RSV) is verwant aan het griepvirus en lijkt erg op een verkoudheid. Het is een ernstige luchtweginfectie die mensen van alle leeftijden kan treffen, maar vooral baby’s en jonge kinderen kunnen er veel last van hebben. Het is het meest voorkomende verkoudheidsvirus bij jonge kinderen. Het RS-virus veroorzaakt een infectie in de luchtwegen, waardoor je baby het benauwd krijgt. Bij erge benauwdheid kan het zijn dat je baby moet worden opgenomen in het ziekenhuis. Het duurt gemiddeld tien dagen voordat hij weer beter is. Dit hangt af van de ernst van de ziekte.

Vanaf 2025 vaccineren tegen RS-virus

Vanaf 2025 krijgen alle baby’s een vaccin tegen het RS-virus aangeboden via het Rijksvaccinatieprogramma. Dit virus kan ernstige luchtweginfecties veroorzaken bij jonge kinderen. Met het vaccin (de RSV-prik) wil de overheid baby’s beter beschermen. Het RSV-vaccin wordt gratis aangeboden.

Baby’s krijgen de RSV-prik niet allemaal op dezelfde leeftijd. Het RS-virus komt namelijk vooral in de winter voor. En de prik beschermt minstens vijf maanden. Daarom wordt gekeken naar het seizoen waarin de baby’s zijn geboren. Het RIVM meldt het volgende:

• Baby’s die vlak voor of tijdens het RSV-seizoen worden geboren, krijgen de RSV-prik binnen twee weken na de geboorte aangeboden.
• Baby’s die na het RSV-seizoen worden geboren, krijgen de prik voor de start van hun eerste RSV-seizoen aangeboden.

De prik wordt alleen aangeboden in het eerste levensjaar.

Hoe wordt je baby besmet met het RS-virus?

Het RS-virus is erg besmettelijk. Het wordt overgebracht door kleine druppeltjes in de lucht of via lichamelijk contact. Je kunt een ander besmetten door te niezen of hoesten. Ook via de handen wordt het RS-virus makkelijk overgedragen. Doordat het RS-virus urenlang kan overleven op voorwerpen (speelgoed, leuningen, zakdoek) kan het ook hierdoor worden overgedragen. Een baby met het RS-virus kan de infectie gedurende drie tot acht dagen aan iemand doorgeven.

Factoren die het risico op besmetting met het RS-virus verhogen zijn:

• de geboortemaand van de baby (september-februari);
• de aanwezigheid van oudere broertjes of zusjes die naar de crèche of naar school gaan;
• erfelijke aanleg voor astma, eczeem en/of hooikoorts;
• te vroeg geboren baby’s of baby’s met een laag geboortegewicht (vooral degenen die voor 29 weken zwangerschap zijn geboren);
• baby’s met bepaalde soorten hartafwijkingen;
• andere risicofactoren voor ernstige RSV-infecties zijn een roken van de moeder tijdens de zwangerschap, blootstelling aan passief roken in huis, geschiedenis van allergieën en geen borstvoeding geven.

De piek van een ernstige infectie met het RS-virus ligt op twee maanden. Daarna neemt het risico snel af.

RS-virus symptomen

Het RS-virus veroorzaakt bij de meeste gezonde kinderen en volwassenen klachten die lijken op een gewone verkoudheid, met een loopneus, verstopte neus en soms lichte koorts. Bij baby’s kan het virus ernstigere symptomen veroorzaken. De symptomen verschijnen vaak 4 tot 6 dagen na blootstelling aan het virus. Een baby kan al eerder of later symptomen krijgen.

Symptomen die een baby kan hebben met RSV zijn onder andere:

• sneller dan normaal ademen
• moeite met ademhalen en voeden
• hoesten
• koorts
• prikkelbaarheid
• lusteloosheid of sloom gedrag
• loopneus
• niezen
• moeizame ademhaling met behulp van de borstspieren
• piepende ademhaling

RS-virus gevaarlijk voor baby’s

Voor kinderen onder de twee jaar, en met name baby’s jonger dan zes maanden, kan een infectie met het RS-virus gevaarlijk zijn. Bij hen kunnen ook de kleine luchtwegen in de longen gaan ontsteken. Dit heet bronchiolitis. Hierdoor zwellen de slijmvliezen op en wordt er veel slijm geproduceerd. De klachten verergeren tot veel hoesten, benauwdheid en piepende ademhaling. Bronchiolitis kan door verschillende virussen worden veroorzaakt, maar bij kinderen meestal door het RS-virus.

Wanneer dokter bellen voor RS-virus

Heeft je baby het erg benauwd, dan zal hij zijn neusvleugels wijd sperren. Dit heet neusvleugelen. Vaak gaat dit gepaard met slecht eten en drinken. Soms ademt je kind piepend of zagend. Bij inademen trekt de huid tussen de ribben naar binnen. In de meeste gevallen heeft hij verhoging (< 38°C), maar geen hoge koorts. Bij deze symptomen waarschuw je altijd de huisarts.

Ga ook onmiddellijk naar de huisarts als je deze symptomen ziet:

• Je kind stopt soms opeens een paar seconden met ademen.
• Sufheid: je kind lijkt slaperig en is moeilijk te wekken.
• Je kind eet of drinkt helemaal niet meer.
• Cyanose: bleke of blauwige kleur van de lippen en nageltjes.
• Ademhalingsmoeilijkheden, zoals ribben die door de huid heen komen (retractie) bij het ademen
• Koorts van meer dan 38°C, rectaal gemeten, bij baby’s jonger dan 3 maanden
• Dikke neusuitvloeiing waardoor het kind moeilijk kan ademen

TIP! Je kunt gratis het boekje ‘RS virus en longontsteking bij jonge kinderen’ downloaden in de webwinkel van Longfonds.

Hoe wordt je baby behandeld bij het RS-virus?

Er is geen specifieke behandeling tegen het RS-virus. Gelukkig verloopt het virus meestal mild, ook bij de meeste baby’s. Het is wel belangrijk dat je je baby goed in de gaten blijft houden. Je kunt het RS-virus alleen bestrijden door je baby goed te laten uitzieken. Het gaat in de meeste gevallen vanzelf weer over. Antibiotica helpen niet tegen RSV, omdat antibiotica bacteriële infecties behandelen. RSV is een virale infectie. Als je baby het erg benauwd heeft, zal de huisarts je neusdruppels en/of inhalatiemiddelen voorschrijven. Als je baby bijna geen lucht meer krijgt, slecht drinkt en daardoor tekenen van uitdroging vertoont, dan wordt hij opgenomen in het ziekenhuis.

Ziekenhuisopname bij RS-virus

In ernstige gevallen, als je kind door de benauwdheid te weinig kan drinken of te weinig zuurstof in het bloed kan opnemen, leidt dit tot ziekenhuisopname. Extra risico lopen baby’s die te vroeg geboren zijn (<37 weken zwangerschap) of baby’s jonger dan zes weken. Heeft je baby een ziekte, zoals een ernstige aangeboren hartafwijking, chronische longziekte of afweerstoornis? Houd hem dan heel goed in de gaten als hij verkouden is.

Behandeling in het ziekenhuis

Een baby met een ernstige vorm van het RS-virus moet gemiddeld een week in het ziekenhuis blijven. Dat is best schrikken voor zowel jou als je baby, vooral als de ziekenhuisopname erg plotseling is.

• Uitdroging voorkomen
  Baby’s die door het RS-virus slechter zijn gaan drinken, krijgen meestal een maagsonde. Dit is een slangetje dat via de neus rechtstreeks naar de maag loopt. Zo krijgen ze voldoende vocht en voedingsstoffen binnen. Vocht toedienen kan eventueel ook via een infuus.

• Zuurstof toedienen
  Om ervoor te zorgen dat je baby beter kan ademhalen, krijgt hij medicijnen. Deze worden vaak in de vorm van een spray toegediend. Deze spray laat de slijmvliezen slinken en lost het slijm op. Hierdoor gaan de luchtwegen weer open. Dit sprayen wordt vernevelen genoemd. Soms is vernevelen alleen niet genoeg. Dan kan het zijn dat je baby enige tijd extra zuurstof nodig heeft. Dit wordt gemeten via het zuurstofgehalte in het bloed. Als dit te laag is, krijgt je baby extra zuurstof toegediend met een zuurstofbrilletje. In de ergste gevallen moet je baby worden beademend. Dat komt gelukkig heel weinig voor.

• Met je baby in het ziekenhuis
  In het ziekenhuis komt er veel op jou en je baby af. Probeer zo rustig mogelijk te blijven en blijf tegen je baby praten. Jouw stem geeft hem vertrouwen. Blijf je baby lekker knuffelen, borstvoeding geven en zorg dat hij zijn vertrouwde spulletjes om zich heen heeft (zoals een knuffel of pyjama).

• Weer naar huis
  Een ziekenhuisopname heeft impact op je baby. Het kan goed mogelijk zijn dat je baby na de ziekenhuisopname nog een tijd onrustig slaapt en aanhankelijk is. Geef hem extra veel liefde en aandacht. Het gaat weer over.

Wat zijn de gevolgen van het RS-virus bij je baby?

Het kan zijn dat je baby nog enige tijd last heeft van de besmetting met RS. Baby’s die een ernstige infectie door het RS-virus hebben gehad, zijn vaak sneller verkouden of snotterig dan anderen. Tijdens deze verkoudheden komt het piepen of rochelen bij het ademen soms weer een beetje terug. Krijgt je baby het weer benauwd? Dan kan het zijn dat het RS-virus terug is. Neem dan contact op met je huisarts. Het feit dat je baby na het RS-virus nog wat kortademig is, betekent overigens niet dat hij astma heeft. Deze kortademigheid is alleen een gevolg van het virus. Meestal verdwijnen deze verschijnselen vanzelf, wanneer hij ouder en sterker wordt.

Hoe je baby beschermen tegen het RS-virus?

Het is moeilijk om te voorkomen dat je baby het RS-virus krijgt, maar er zijn wel enkele maatregelen die je kunt nemen om je baby te beschermen tegen het RS-virus:

• Houd je baby zo veel mogelijk uit de buurt van verkouden mensen.
• Raak hem alleen aan met goed gewassen handen.
• Rook niet in de buurt van je baby.
• Baby’s die in risicogroep vallen krijgen een soort vaccin aangeboden.
• Beperk de blootstelling van je baby aan mensenmassa’s, andere kinderen en iedereen die verkouden is. Houd ze thuis van school of kinderopvang als ze ziek zijn.
• Desinfecteer regelmatig speelgoed en vermijd dat je baby wordt blootgesteld aan tabaksrook of andere stoffen.
• Geef je baby moedermelk. Die bevat unieke antilichamen om infecties te voorkomen en te bestrijden.

Als je baby eerder is besmet met het RS-virus, is het niet zo dat hij er immuun voor is. Het kan dus zijn dat de ziekte terugkomt. Hoe ouder en sterker hij is, hoe beter zijn lichaam het RS-virus kan bestrijden. Een tweede ziekenhuisopname komt dan ook niet zo vaak voor.

Wie behoort tot de risicogroep voor het krijgen van het RS-virus?

Gezonde en ‘op tijd geboren’ (zwangerschapsduur > 37 weken) baby’s lopen het minste risico op ernstige infectie met het RS-virus. Slechts 1% van deze kinderen belandt met een RS-infectie in het ziekenhuis. Tot de risicogroep behoren onder andere:

• zeer jonge kinderen met chronische long- of hartaandoeningen, afweerstoornissen;
• zeer premature kinderen of kinderen met syndroom van Down;
• jonge baby’s.

Vooral jonge baby’s zijn vatbaar voor het virus. Dit komt omdat de longen van baby’s nog niet helemaal volgroeid zijn. Hierdoor zijn de luchtwegen erg gevoelig voor infecties. Omdat de luchtwegen van een baby nog erg smal en klein zijn, krijgt hij het bovendien al snel benauwd als zijn slijmvliezen opzetten en er slijm in zijn longblaasjes komt. Vaak hebben kleintjes ook nog niet voldoende kracht om het slijm op te hoesten. Bij deze kinderen is het dus zaak om extra voorzichtig te zijn.

Volwassenen en oudere kinderen worden niet echt ziek van het RS-virus. Ze krijgen hooguit een stevige verkoudheid. Maar vaak zijn zij wel degenen die de ziekte verspreiden en kleine kinderen besmetten. Het is dus verstandig om oudere kinderen en volwassenen met een verkoudheid bij je baby uit de buurt te houden.

Is er een medicijn tegen het RS-virus?

Er is geen medicijn tegen het RS-virus. Meestal is een behandeling niet nodig en verdwijnen de klachten na een paar dagen. In het ziekenhuis kunnen alleen de gevolgen van een RS-infectie worden behandeld. Zoals zuurstoftekort bestrijden en ontstekingen aan de luchtwegen onderdrukken met antibiotica.

Kinderen die onder de risicogroep vallen, krijgen in het seizoen dat het RS-virus actief is, een soort vaccin aangeboden. Dit heet passieve immunisatie. Het beschermt niet tegen infectie met het virus, maar wel enigszins tegen ziekenhuisopname. Risicokinderen krijgen dit elke maand van oktober tot maart.

Hoe vaak komt het RS-virus voor bij baby’s?

In Nederland komen ongeveer 100 van de 1000 zieke baby’s (10%) bij de huisarts vanwege een RSV-infectie. Daarvan worden 10 baby’s (10%) in het ziekenhuis opgenomen. Hiervan komt één baby (10%) op de intensive care terecht. Het RS-virus is seizoensgebonden en is vooral in de wintermaanden actief. Het komt doorgaans voor van oktober tot maart.

Voor meer informatie over RS-virus bij baby’s en jonge kinderen: kijk op Longfonds.nl.

Tip: podcast over RS-virus

In deze podcast van de Spoedeisende Hulp van het Erasmus MC interviewen Lianne en Nathalie (spoedeisende hulp verpleegkundigen) kinderarts Dorien Geurts over het RS-virus bij kleine kinderen.

Bronnen: Longfonds, RIVM