Wat zijn streptokokken bij je baby?

Streptokokken zijn bacteriën die herkenbaar zijn aan hun ronde vormen. In de medische wereld wordt een onderscheid gemaakt tussen verschillende groepen streptokokken. Met name de zogenaamde Groep B streptokokken zijn erg gevaarlijk voor baby’s in de periode rond hun geboorte. Ze oefenen invloed uit op de hemoglobine in het bloed van je kind. Hemoglobine is het eiwit dat ervoor zorgt dat de zuurstof in je bloed wordt vervoerd naar verschillende plaatsen in je lichaam.

De lange benaming ‘Groep B streptokokken’ wordt vaak afgekort tot GBS. Er wordt ook wel gesproken over de GBS-bacterie. Sinds de jaren zestig is bekend dat deze GBS-bacterie gevaarlijk is voor jonge kinderen. Voor die tijd wist men alleen dat ze ziekten kan veroorzaken bij vee.

Hoe raakt je kind besmet met streptokokken?

Een baby die last heeft van de GBS-bacterie, is bijna altijd besmet door een volwassene. Als je als aanstaande moeder de bacterie bij je draagt, kun je je baby al tijdens de bevalling besmetten. Maar liefst 15 tot 20% van alle zwangere vrouwen in Nederland draagt de bacterie bij zich. In de meeste gevallen zonder dat ze er last van hebben en dus zonder dat ze het weten. De streptokokken kunnen voorkomen in je darmkanaal en je vagina. Bij volwassenen zijn de bacteriën op die plaatsen relatief onschuldig. Wel kan de GBS-bacterie vanuit je darmkanaal een blaasontsteking veroorzaken. Hoe de streptokokken zich verspreiden, is nog onbekend. Ook weet men nog niet hoe het komt dat de één wel drager is van de bacterie (en dat ook blijft) terwijl de ander nergens last van heeft.

Wanneer kan je baby besmet raken met Groep B streptokokken?

Je baby kan op drie verschillende momenten met de GBS-bacterie worden besmet:

• In de baarmoeder: als je vliezen zijn gebroken, kunnen de bacteriën terechtkomen in het vruchtwater. Via het vruchtwater kunnen ze je kind bereiken.
• In de vagina: als er Groep B streptokokken aanwezig zijn in je vagina, kan je kind tijdens de uitdrijvingsfase van de bevalling besmet worden.
• Na de geboorte: dit gebeurt meestal in de eerste dagen na de bevalling via de handen van een volwassene. Als je baby 12 weken oud is, neemt de kans op besmetting af.

Wat zijn de symptomen bij je baby van een besmetting met streptokokken?

De symptomen die een besmette baby met streptokokken en zijn moeder vertonen, zijn afhankelijk van het moment waarop de besmetting heeft plaatsgevonden. Hieronder worden de symptomen per periode beschreven:

• Voor de geboorte: Als er veranderingen zijn in de hartactie van je ongeboren kind, kan dat betekenen dat het besmet is. Vooral wanneer de uitgerekende datum al is verstreken en de bevalling zich nog niet heeft aangekondigd. Ook als jij tijdens de bevalling koorts krijgt, kan dit een signaal zijn dat het vruchtwater (en daardoor dus ook je baby) zijn besmet. Verder kan de aanwezigheid van ontlasting van je baby in het vruchtwater een teken zijn van een infectie in de baarmoeder
• Direct na de geboorte: Een kreunende, hijgerige ademhaling van je baby is de belangrijkste aanwijzing voor een mogelijke besmetting met Groep B streptokokken. Daarnaast heeft een baby die besmet is vaak ook een slechte kleur en een slechte algemene conditie. Je baby zal dan ook een lagere apgarscore hebben. Deze verschijnselen komen vrijwel alleen voor wanneer er tussen het breken van de vliezen en de geboorte van je baby meer dan acht uur zijn verstreken.
• Langere tijd na de geboorte: Wanneer de besmetting zich pas na de geboorte openbaart, is een kreunende ademhaling bij je baby ook vaak het eerste verschijnsel dat zich voordoet. Het is dus belangrijk om de ademhaling van je baby goed in de gaten te houden, zeker wanneer je baby al een groter risico loopt om besmet te raken. Andere signalen die kunnen wijzen op een GBS-infectie zijn: een snelle ademhaling, een afwijkende kleur, moeilijkheden bij het voeden, koorts of juist ondertemperatuur.

Wat zijn de ziekteverschijnselen van een besmetting met streptokokken?

Groep B streptokokken veroorzaken niet bij iedere baby dezelfde ziekte. Welke ziekte je baby na de besmetting krijgt, hangt af van een aantal factoren. Zo is het belangrijk hoeveel weerstand je baby heeft en hoe lang je baby al was besmet, voordat hij werd behandeld. Daarnaast speelt ook de bacterie zelf een grote rol. Onder de Groep B streptokokken vallen namelijk een aantal verschillende varianten van de bacterie, die waarschijnlijk elk andere ziekteverschijnselen veroorzaken. De meest voorkomende ziekten die door de GBS-bacterie worden veroorzaakt, zijn:

• longontsteking (pneumonie)
• bloedinfectie (sepsis)
• hersenvliesontsteking (meningitis)

In ernstige gevallen kunnen deze ziekten ook in combinatie voorkomen.

Hoe wordt streptokokken behandeld?

In de meeste gevallen zijn de ziekten goed te bestrijden met verschillende antibiotica. Toch sterven er nog relatief veel kinderen aan, zo’n 5% van de gevallen. Het kan ook gebeuren dat je kind na een ernstig ziekteverloop blijvende schade overhoudt aan een GBS-ziekte.

Wanneer is er een verhoogd risico op streptokokken?

Verreweg de meeste kinderen die bij hun geboorte worden besmet met GBS-bacteriën, hebben daar totaal geen last van. Ze dragen de bacterie dan wel bij zich, maar ontwikkelen geen ziekteverschijnselen. Er zijn echter situaties die de kans kunnen vergroten dat je kind wél ziek wordt:

• Wanneer je vliezen al lange tijd zijn gebroken, voordat je kind wordt geboren. Vooral als hier meer dan 24 uur tussen zit.
• Als je kind voor de 37e week van je zwangerschap wordt geboren.
• Wanneer jij tijdens de bevalling last krijgt van verhoging, een temperatuur hoger dan 38°C, rectaal gemeten.
• Als je tijdens de zwangerschap een urineweginfectie hebt gehad, die werd veroorzaakt door GBS-bacteriën.
• Wanneer één van je oudere kinderen een GBS-ziekte heeft gehad.

Onderzoek bij vermoeden van streptokokken

Het is dus verstandig om de conditie van je kind goed in de gaten te houden, wanneer één van deze situaties zich voordoet. Er is een eenvoudige en betrouwbare manier om te onderzoeken of jij besmet bent met Groep B streptokokken. Hiervoor wordt een uitstrijkje van de opening van je vagina en van je anus gemaakt. Deze uitstrijkjes worden vervolgens op kweek gezet, zodat de aanwezige bacteriën zich kunnen vermenigvuldigen. Na gemiddeld 48 uur is bekend of er GBS-bacteriën in de uitstrijkjes zijn aangetroffen.

Als eenmaal bekend is dat je als aanstaande moeder de GBS-bacterie bij je draagt, zou je de besmetting van je kind kunnen voorkomen door de bacteriën in jouw lichaam te bestrijden. Helaas lukt het in de meeste gevallen niet om alle aanwezige bacteriën uit te schakelen. Als je eenmaal draagster bent van de bacterie, blijf je dat meestal ook. Er is gelukkig wel een manier om te voorkomen dat je kind tijdens de bevalling in aanraking komt met de bacterie. Je krijgt dan tijdens de bevalling een infuus met antibiotica. Dit infuus moet tenminste vier uur lang werkzaam zijn, voordat je kind wordt geboren. De methode wordt toegepast als je baby een hoger risico heeft om besmet te raken; hierover zijn in de medische wereld bepaalde afspraken gemaakt.

In 1998 hebben de vrouwenartsen en kinderartsen in Nederland besloten dat dit infuus altijd wordt gegeven als de moeder tijdens de zwangerschap een urineweginfectie heeft gehad, die werd veroorzaakt door de GBS-bacterie. Ook wanneer je lichaamstemperatuur tijdens de bevalling boven de 38°C komt, of één van je oudere kinderen eerder een GBS-ziekte heeft gehad, krijg je altijd een infuus.

Wanneer je kind voor de 37e week wordt geboren, of wanneer er meer dan 24 uur is verstreken tussen het breken van de vliezen en de geboorte, gelden er andere regels. In die gevallen wordt er eerst een uitstrijkje gemaakt om te controleren of je GBS-bacteriën bij je draagt. Vervolgens hangt het af van je artsen of je meteen preventieve antibiotica krijgt toegediend of dat eerst de resultaten van het uitstrijkje worden afgewacht. Dat betekent niet dat je daarbij afhankelijk bent van de willekeur van je artsen. Er staan bij deze beslissing namelijk twee tegenstrijdige belangen tegenover elkaar. Enerzijds zou men graag alle GBS-ziekten rond de geboorte willen voorkomen. Anderzijds streeft men er in de medische wereld ook naar om het gebruik van antibiotica zoveel mogelijk te beperken.

Hoe kun je voorkomen dat je baby besmet raakt met streptokokken?

Helaas is het niet mogelijk om volledig uit te sluiten dat je baby voor, tijdens, of na zijn geboorte in aanraking komt met Groep B streptokokken. Er is namelijk een aantal omstandigheden dat dit bemoeilijkt. Zo is er in 30% van de gevallen geen risicofactor aanwezig, die erop wijst dat je kind besmet zou kunnen raken. Dan is er dus ook geen enkele concrete aanleiding voor een infuus tijdens de bevalling.

Met behulp van het infuus kan bovendien alleen worden voorkomen dat je kind tijdens de bevalling wordt besmet. Na de bevalling is het veel moeilijker om besmetting te voorkomen. Bij de kinderen die enige tijd na hun geboorte een GBS-ziekte krijgen, blijft vaak onbekend hoe ze zijn besmet. Wanneer niet duidelijk is waar de bacterie vandaan komt, kun je ook niet voorkomen dat je kind met de bacterie in aanraking komt. Ten slotte is ook gebleken dat de GBS-bacterie wel eens de oorzaak is van een vroeggeboorte en ook dan het kind kan aantasten. Tot nu toe is er nog geen algemeen beleid ontwikkeld waarmee dit probleem kan worden voorkomen.

Meer informatie

De Stichting Ouders van Groep B Streptokokkenpatiënten is een ‘oudervereniging’ voor ouders en door ouders van kinderen die zijn besmet met de GBS-bacterie. Meer informatie vind je op O.G.B.S.