Stel je de volgende situatie voor: je kunt niet zitten of staan, je kunt jezelf niet aankleden of toedekken, je kunt niet wegrennen voor gevaar, je kunt niet zeggen dat je maag knort en bent niet in staat om je sluitspieren te beheersen.

Wat gebeurt er dan als je koud bent, honger hebt, een nieuw onbekend hard geluid hoort, er een boer dwars zit of als je pijnlijk schrale billen hebt van de poep in je luier? Je krijgt stress. Gelukkig maar, want die stress is heel erg nuttig. De stofjes die je lichaam bij stress aanmaakt- o.a. cortisol - zetten je aan om in actie te komen. Als baby bestaat die actie uit huilen. Dat doet hij net zo lang tot er een vertrouwd persoon komt om hem te ‘redden’. Is dat het geval dan verdwijnt de stress meestal weer als sneeuw voor de zon.

Wanneer is er sprake van aanhoudende stress bij een baby?

Dat stress weer verdwijnt is belangrijk. Want hoewel stress een hele natuurlijke en gezonde reactie is van het lichaam, kan het wel schadelijk zijn als het te lang aanhoudt. Als volwassene kun je dat op verschillende manieren merken: je spijsvertering raakt van slag, je wordt sneller ziek en je loopt een groter risico om angstig en depressief te worden. Dat is heel vervelend, maar meestal nog wel te herstellen. Maar voor je baby is het een ander verhaal. Bij hem kan lang aanhoudende stress leiden tot blijvende schade.

Dat komt omdat het stresssysteem nog niet helemaal ‘af’ is. Dat ‘afkomen’ gebeurt in het eerste levensjaar. Hoe dat precies gebeurt hangt af van de ervaringen die je als kind opdoet in dat jaar. Merkt je baby dat je ellende snel wordt verholpen - hij wordt getroost en gekoesterd door een of enkele vertrouwde personen die goed aanvoelen wat er met hem is, hij krijgt eten, er wordt op een lieve manier met hem gepraat- dan zal het stresssysteem zich optimaal kunnen ontwikkelen en zal je baby naarmate hij ouder wordt steeds beter met stressvolle gebeurtenissen kunnen omgaan.

Het kan voorkomen dat een baby gedurende lange tijd niet van die positieve ervaringen heeft. Hij wordt bijvoorbeeld verzorgd door een of meerdere personen die niet, of heel onvoorspelbaar op hem reageren. Of hij krijgt te maken met een heleboel verschillende verzorgers. In dat geval blijft een kind eigenlijk permanent gestrest en gaat dat stresssysteem zich anders afstellen. Het komt er dan meestal op neer dat hij een stressgevoeliger persoon wordt en meer risico heeft op allerlei aandoeningen, zoals angststoornissen, depressies en verslavingen.

Een beetje stress is goed

Er zijn ook onderzoeken die er op lijken te wijzen dat een beetje stress af en toe wel gezond is. Wat vooral belangrijk is, is dat de stress niet al te lang aanhoudt. Ook opvallend: stress blijkt besmettelijk. Zo blijken kleuters een stuk stressgevoeliger te zijn als ze als baby verzorgd werden door een moeder die zelf heel veel last van stress had. Het interessante is dat die stressgevoeligheid van de kleuters er niet was als hun moeder ná die babytijd last kreeg van veel stress.

Verschil in stressgevoeligheid

De ene baby huilt sneller dan de andere. Maar dat wil niet zeggen dat die stressgevoelige baby per definitie uit zal groeien tot een regelrechte zenuwpees. Juist die gevoelige kinderen hebben heel veel baat bij ouders en verzorgers die goed inspelen op hun behoefte aan troost en aandacht. Het lijkt er namelijk op dat deze kinderen extra gevoelig zijn voor de manier waarop er voor hen gezorgd wordt: ze zijn slechter af dan gemiddeld als er niet warm en invoelend op ze wordt gereageerd, maar, en dat is het goede nieuws, ze profiteren ook méér dan gemiddeld van goede zorg. Met andere woorden: ze kunnen dieper dalen maar ook hoger stijgen.

Dus heb je zo’n gevoelig kind dat veel huilt en word je er af en toe wanhopig van, troost je dan met de gedachte dat alle tijd en aandacht die je hem geeft dubbel en dwars de moeite waard is.