Beoordeeld door

Anouk Bolhaar & Sanne Phaff

Lactatiekundigen van House of Milk

Een borstontsteking komt regelmatig voor bij vrouwen die borstvoeding geven. De medische term hiervoor is mastitis. Het kan zorgen voor pijn in je borst, een harde plek, warmte en roodheid. Je kunt er ook koorts en koude rillingen bij krijgen, waardoor je je behoorlijk ziek kunt voelen.

Maar hoe ontstaat een borstontsteking precies? Hoe herken je de signalen, wat kun je eraan doen en, misschien nog wel belangrijker, hoe kun je proberen te voorkomen dat je het (opnieuw) krijgt?

Hoe ontstaat een borstontsteking?

Een borstontsteking ontstaat meestal doordat de melk niet goed kan doorstromen. Soms komt dit door stuwing (een erg volle borst), soms doordat er meer melk wordt aangemaakt dan je baby nodig heeft (hyperlactatie), of omdat de melkkanalen vernauwd zijn door een verstoring van het evenwicht van bacteriën in de borst (dysbiose). Het weefsel rondom de melkkanalen kan hierdoor opzwellen, waardoor er druk en irritatie ontstaat.

Als dit niet snel verbetert, kan de irritatie overgaan in een echte ontstekingsreactie en in sommige gevallen zelfs in een bacteriële infectie. Je borst voelt dan niet alleen pijnlijk, warm en rood aan, maar je kunt ook griepachtige klachten krijgen zoals vermoeidheid, koude rillingen en koorts.

En nogmaals, een borstontsteking krijg je niet omdat je iets fout hebt gedaan. Het is meestal pure pech en kan iedere moeder overkomen. Gelukkig is het vaak goed te behandelen én zijn er manieren om de kans op herhaling te verkleinen.

Hoe kun je een borstontsteking herkennen?

In het begin merk je vaak dat je een pijnlijke, harde of gezwollen plek in je borst hebt. De huid kan daar rood en warm aanvoelen. Soms blijven de klachten eerst nog beperkt en heb je geen koorts. Het is verstandig om meteen in te grijpen om verergering van de borstontsteking te voorkomen.

Verdwijnt de verstopping niet binnen één à twee dagen, dan kan dit zich ontwikkelen tot een echte ontsteking. Je krijgt dan meestal koorts, meer pijn en je voelt je ziek. Soms worden de klachten langzaam erger, maar het kan ook ineens heel snel gaan: je gaat bijvoorbeeld nog fit naar bed en wordt wakker met flinke koorts. Flink balen.

Symptomen van een borstontsteking:

• Pijn - een pijnlijke plek in de borst of een gevoel dat de hele borst pijnlijk is. Het kan branderig, zeurend of drukkend zijn, soms constant en soms vooral tijdens het voeden. De pijn wordt door moeders vaak vergeleken met het gevoel van een grote blauwe plek in je borst.

• Warmte - je borst of een deel daarvan voelt duidelijk warmer.

• Roodheid - de huid is rood rondom de pijnlijke plek.

• Zwelling - er zit een harde plek in je borst of de hele borst voelt gezwollen.

• Koorts - in het begin kan er alleen sprake zijn van verhoging (37,5-38 °C). Als de ontsteking doorzet, stijgt de temperatuur meestal boven de 38 °C.

• Griepachtige klachten - je voelt je moe, rillerig en echt niet lekker, alsof je de griep hebt. Vaak beperkt een borstontsteking zich tot één borst. Dat is anders dan bij stuwing: daarbij heb je meestal last bij beide borsten en voelt je hele borst vol en gespannen, in plaats van dat er één harde plek zit in een deel van de borst.

Wat te doen bij een borstontsteking?

Heb je klachten die passen bij de symptomen van een borstontsteking? Ga dan zo snel mogelijk met onderstaande tips aan de slag. Vaak kun je hiermee voorkomen dat de ontsteking erger wordt.

Wat helpt wel:

• Neem voldoende rust. Probeer echt even gas terug te nemen en vraag hulp van de mensen om je heen. Liefst kruip je (voor zover dat kan) in bed: je lichaam heeft rust nodig om te herstellen. Wees hierin echt lief voor jezelf.

• Gebruik een ontstekingsremmer (ibuprofen). Dit helpt de ontsteking te remmen én vermindert de pijn.

• Koelen. Een koud kompres of coldpack vermindert de zwelling. Heb je dat niet in huis? Een zak erwtjes of appelstroop werkt ook prima. Leg het niet direct op je huid maar gebruik altijd een dunne (hydrofiele) doek ertussen. Je mag gerust elk uur (of vaker) koelen.

• Extra pijnstilling (zo nodig). Bij veel pijn kun je naast ibuprofen ook paracetamol gebruiken.

• Voeden op verzoek. Geef je borstvoeding? Leg je baby dan gewoon op verzoek aan: zo vaak en zo lang als je kindje dat wil. Probeer jullie vertrouwde voedingsritme aan te houden.

• Kolven. Kolf je? Houd dan het ritme en de duur aan zoals je gewend bent.

Wat helpt absoluut niet:

• Niet extra vaak aanleggen of kolven. Je wil je borst blijven gebruiken, maar extra stimuleren kan juist averechts werken. Meer productie is niet helpend bij een borstontsteking.

• Geen harde massage, duwen of knijpen in de borst. Dit kan het borstweefsel beschadigen en de klachten verergeren. Logisch toch? Als je ergens anders in je lichaam een ontsteking hebt, dan ga je daar ook voorzichtig mee om.

Wist je dat de adviezen voor de behandeling van borstontsteking de afgelopen jaren flink veranderd zijn? Kom je ergens oudere informatie tegen, laat je dan niet in de war brengen. Twijfel je? Neem gerust contact op met een lactatiekundige om samen te kijken wat in jouw situatie handig is om te doen.

TIP! Wil je weten welke medicijnen je veilig kunt gebruiken tijdens de borstvoedingsperiode? Download de gratis MediMama-app. Ook op de website van Lareb vind je duidelijke informatie.

Wanneer naar de huisarts?

Heb je een beginnende borstontsteking? Dan hoef je meestal niet meteen naar de huisarts. Vaak is er geen medische behandeling nodig en kan je lichaam dit met wat ondersteuning zelf oplossen.

Merk je echter dat de klachten niet verbeteren ondanks de tips? Heb je al meer dan 24 uur koorts, heb je hevige pijn, voel je je steeds zieker of vertrouw je het gewoon niet? Neem dan contact op met je huisarts. Soms gaat het om een bacteriële borstontsteking, waarvoor antibiotica nodig kan zijn. Het is belangrijk om dit op tijd te behandelen, omdat een onbehandelde ontsteking in zeldzame gevallen kan doorgroeien tot een abces. De kans is klein, maar het is verstandig om er op tijd bij te zijn. Met de juiste behandeling en wat extra zorg voor jezelf knap je gelukkig meestal snel weer op.

Goed om te weten! Ook als je antibiotica krijgt, kun je in de meeste gevallen je baby gewoon blijven voeden. Huisartsen schrijven doorgaans een middel voor dat veilig samengaat met borstvoeding. Sterker nog, om goed te herstellen van een borstontsteking is het belangrijk dat je blijft voeden (of kolven als dat van toepassing is). Plotseling stoppen met borstvoeding kan de klachten juist verergeren en tot grotere problemen leiden.

Hoe kun je een borstontsteking voorkomen?

Een borstontsteking kun je helaas niet altijd voorkomen. Onthoud: het is nooit jouw schuld als je ermee te maken krijgt. Wel zijn er een aantal dingen waar je op kunt letten, waardoor je de kans op een ontsteking kunt verkleinen. We delen hieronder een paar tips.

• Voed op verzoek. Door je baby zo vaak en zo lang te laten drinken als hij of zij wil, stemt je melkproductie zich mooi af op de behoefte van je baby. Dat helpt om verstoppingen en borstontsteking te voorkomen. Een te hoge melkproductie kan de klachten verergeren.

• Sla geen voedingsmomenten over. Als je een voeding overslaat, kan je borst te vol raken (stuwing), waardoor de melk moeilijker doorstroomt.

• Kolf niet meer dan nodig. Kolven kan heel fijn en praktisch zijn, maar probeer niet structureel meer af te kolven dan je baby daadwerkelijk drinkt. Zo voorkom je dat je productie onnodig hoog wordt. Natuurlijk kun je een voorraadje opbouwen, maar doe dit vooral met beleid.

• Gebruik een tepelhoedje alleen als het echt nodig is. Soms is een tepelhoedje een mooi hulpmiddel om de borstvoeding tóch mogelijk te maken. Toch kan een tepelhoedje het natuurlijke proces wat verstoren. Daarom is het fijn om het gebruik ervan, zodra het lukt, weer rustig af te bouwen.

• Bouw rustig af. Ben je bezig met het afbouwen van borstvoeding? Neem daar de tijd voor. Te snel afbouwen kan leiden tot verstoppingen en zelfs een borstontsteking.

Je staat er niet alleen voor

Een borstontsteking kan flink vervelend en stressvol zijn, maar met de juiste kennis en zorg kom je er meestal snel weer bovenop. Zorg goed voor jezelf, herken de signalen op tijd en wees vooral lief voor jezelf. En weet je wat fijn is? Je staat hier echt niet alleen voor! Benieuwd hoe andere mama’s het hebben aangepakt?

Blogger Annette deelt in een persoonlijk blog haar ervaringen met een borstontsteking en hoe de nieuwste richtlijnen haar hielpen. Lees haar verhaal hier.

Twijfel je of heb je extra hulp nodig? Schakel gerust een lactatiekundige in. Zij kan je persoonlijk begeleiden en ondersteunen, zodat jij en je baby zo comfortabel mogelijk borstvoeding kunnen blijven geven.

Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met lactatiekundigen Anouk Bolhaar en Sanne Phaff van House of Milk.

Ontdek meer tips en adviezen van deskundige Anouk Bolhaar & Sanne Phaff.